ZAMAN TÜNELİ

1950’YE KADAR

... – 16. Yüzyıl

·       Sağlık hizmetleri ve tıbba egemen sınıflar el koymuş ve yalnızca saraylar, soylular ve ordu için örgütlemiş; halklar bu hizmetlerden nadiren ve sınırlı olarak hayırseverler ve dinsel kurumlar aracılığıyla yararlanabiliyor

·       Halklar “geleneksel” tıp/hekimlik yöntemleriyle kendi sorunlarını çözmeye çalışıyor (ev reçeteleri, bitkisel tedaviler, kırık-çıkıkçılar, ebeler, dişçiler, cerrahlar vb)

1516

        Thomas MORE: ÜTOPYA

 Sağlık HERKES için bir HAK
Herkese, eşit, ücretsiz sağlık hizmeti

 Sağlık hizmetleri DEVLET tarafından sunulmalı

   Barınma ve beslenme koşullarına vurgu

   Altı (6) saatlik İŞGÜNÜ

   Koruyucu hekimliğe ÖNCELİK

   Bölge tabanlı, nüfusa dayalı sağlık örgütlenmesi: 1.500 aileye bir sağlık kurumu

   Bütün kötülüklerin kaynağı: ÖZEL MÜLKİYET

  

1713

DE MORBIS ARTIFICIUM DIATRIBA

“Bir hastanın evine gittiğinizde ona neresinin ağrıdığını, ne zamandan beri hasta olduğunu, barsaklarının düzenli çalışıp çalışmadığını, son günlerde ne tür yiyecekler yediğini sorarsınız.  Bu sorulara ben bir soru daha eklemek isterim; hastaya ne iş yaptığını da sorunuz.”

Bernardino Ramazzini 

1788

BACA TEMİZLEYİCİLERİ YASASI (İNGİLTERE)

“…herkes boyacıların, sıhhi tesisatçıların, camcıların / perdahçıların ve beyaz kurşunla çalışanların yatkın oldukları hastalıkları tanır, fakat bildiğim kadarıyla belirli bir gruba özgü bir hastalık herkesçe bilinmemektedir: baca temizleyicilerinin kanseri demek istiyorum…”

Percival Pott

1789

FRANSIZ DEVRİMİ

Özgürlük – Eşitlik – Kardeşlik

L’Avernie: Sağlık hizmetleri DEVLET hizmeti olmalıdır ve ÜCRETSİZ sunulmalıdır

Hekimlerin görev yapacakları yerlere devlet tarafından atanması

Sağlıklı insan bilgisi
Bulaşıcı hastalıkları bildirme zorunluluğu

1790

HASTALIKLARIN ANASI: SEFALET (Peter FRANK)

"Hastalıklar çalışma ve yaşam koşullarından 
kaynaklanır"

"İnsanların sağlığı, imparatorluğun zenginliğidir"

        Tıbbi Polis Sistemi: 1779 – 1821 (Altı cilt)

         “Beşikten mezara sağlık”

         Gıda kontrolü

         İşyeri hijyeni
Sağlık eğitimi

19. Yüzyılın İlk Yarısı

YOKSULLUK İLE ÖLÜM HIZLARI ARASINDA İLİŞKİ

İngiltere’de Çıraklık Yasası (1802)

Cabanis: Hastalıklar toplumların
 hatalarından kaynaklanır (1804)

Fransa’da Maden Yasası (1810)

Villermé: Mortalite üzerine miyazmatik 

faktörlerin değil yoksulluğun etkisi vardır (1827)

İngiltere’de Fabrikalar Yasası (1833)

Pamuk, Keten ve İpek Değirmenlerinde Çalışan

 İşçilerin Fiziksel ve Moral Durumu (Fransa, 1840)

Fransa’da çocuk emeğini de düzenleyen İş Yasası (1841)

1842

ÇALIŞAN NÜFUSUN SAĞLIK DURUMU (Edwin CHADWICK)

Sağlık olaylarının ilk kez SINIF değişkeni bakımından değerlendirilmesi

İşyerlerinde alınan sanitasyon önlemlerinin işçi sağlığının iyileştirilmesi üzerine etkilerinin ortaya konması

Sağlık hizmetlerinin kamusal sunumu ve yönetimi (Bölgesel Sağlık Kurulları) önerisi

Sağlık Müfettişliği

1844

İNGİLTERE’DE EMEKÇİ SINIFIN DURUMU (F. ENGELS)

Hastalıkların ve vakitsiz ölümlerin kökleri üretimin 

örgütlenmesi ve toplumsal çevreye uzanır

Toplumsal düzen ile bedensel hastalıklar 

arasında “nedensel” ilişkiler vardır

İşçiler için hastalık ve ölüm üreten 

sosyal-ekonomik düzen devrimle değiştirilmelidir

İngiltere bu gelişmelerden sonra devlete sağlıkta doğrudan yükümlülükler getiren KAMU SAĞLIĞI YASASI’nı kabul etti (1848).

1848

YUKARI SİLEZYA TİFÜS SALGINI RAPORU (R. VIRCHOW)

Kısa erimli önlemler:

Profesyoneller ve bölge halkının temsilcilerinden 

ortak bir planlama komitesi oluşturulması

Hekimler, yerel ve merkezi devlet görevlilerinden 

oluşan kurumlar arası bir konsey oluşturulması,

Yoksullara gıda temininin örgütlenmesi

Yeni vakalar için bir bildirim/uyarı sistemi oluşturulması

Tıbbi bakımın örgütlenmesi

Uzun erimli önlemler:

Tam ve sınırsız demokrasi, demokratik bir hükümet

Kısmi özyönetim ve yerel yönetimin geliştirilmesi

Ücretsiz ve anadilde eğitim (kızlar dahil)

Devlet ve kilisenin mutlak ayrımı

Mevcut vergi sisteminde reformla yükün 

yoksullardan zenginlere aktarılması

Tarımın iyileştirilmesi (toprak reformu) ve sanayinin geliştirilmesi

Hızlı kalkınma ve yaşam standartlarının yükseltilmesi 

için bölgeye uzmanlar gönderilmesi

Yollar yapılması

Gıda ambarları oluşturulması ve kooperatifleşme

1849

İLK DİPLOMALI KADIN HEKİM (Elizabeth BLACKWELL)

Hekimlik mesleği kadınlara ilk kez ABD'de açılır
Avrupa'nın ilk kadın diplomalı hekimi
öğrenimini Zürih üniversitesinde tamamlayan
bir Rus kadın, Nadezhda Suslova'dır (1867)
Türkiye'nin ilk kadın hekimi öğrenimini Almanya'da
tamamlayan Safiye Ali'dir (1921)

          1871

PARİS KOMÜNÜ

“Herkese, eşit, ücretsiz sağlık” ilkesi ilk kez 

yaşama geçiriliyor

Barikatlarda ambulans hizmetlerinin örgütlenmesi

Komün’de sanitasyon ve hijyen hizmetlerinin

 kamusal olarak örgütlenmesi

1874 Revizyonu: 12 yaş altındaki çocuklara 

çalışma yasağı, kadın işçilere madenlerde çalışma yasağı, işyerlerinin işçi sağlığı bakımından kamusal denetimi

1890

BERLİN KONFERANSI

Avrupa ülkelerinde işçi sağlığı ve güvenliğinde standartlaşma

Çocuk emeğinin yasaklanması

Sosyal güvenlik (1880’lerde Bismarck Reformları)

Çalışma sürelerinin kısaltılması

1917

EKİM DEVRİMİ (7 Kasım)

9 Kasım Kararnameleri

8 saatlik işgünü

Sosyal Sigorta ve İşçi Hastalık Sigortası

Bütün sağlık kurumlarının İşçi Hastalık 

Sigortası’na bağlanması

11 Kasım Kararnamesi

Sağlık hizmetlerinin sosyalleştirilmesi 

(herkese, eşit, ücretsiz sağlık)

1918

NİKOLAY SEMAŞKO

Sağlık Bakanlığı’nın kurulması ve Semaşko’nun Bakan oluşu 

(dünyada ilk kez sağlık ayrı bir bakanlığa verilmiştir)

Khirin: “İşçiler ve köylüler cumhuriyette bütün 

politik ve ekonomik gücü ele geçirdikleri 

gibi sağlığın korunmasını da ellerine almalıdırlar”.

Önleyici hekimliğe öncelik

Tıp eğitiminin ücretsiz hale getirilerek 

emekçilere ve çocuklarına açılması

Sağlık hizmetlerinin fabrikalar, tarlalar ve 

okullar üzerinden örgütlenmesi

Sağlığın toplumsal belirleyicilerine (barınma, 

beslenme, erken çocukluk, eğitim, istihdam vb) 

ağırlık verilmesi

1939

ŞİLİ’NİN MEDİKO – SOSYAL GERÇEKLİĞİ (S. ALLENDE)

Şili proletaryasını ve köylülerini etkileyen toplumsal 

kötülüklerin birçoğunun suçlusu “serbest rekabettir”

Sağlıklı ve eğitimli bir toplum yetiştirmek için 

sömürünün ve cehaletin üstesinden gelinmelidir

Tıbbi önlemler, ancak bunlara ekonomik ve 

mali çözümler eşlik ederse başarılı olabilir

Acımasız sömürü altında çalışan yetersiz 

beslenmiş insanları sağlıklı kılmak olanaksızdır

NORMAN BETHUNE

“Sağlık sorunları ancak hastalıkları üreten 

ekonomik sistem değiştirilerek çözülebilir”.

“Sağlık hizmetleri kamusal mülk haline 

getirilmeli ve ücretsiz sunulmalıdır”.

HALKIN SAĞLIK GÜVENCESİ İÇİN MONTREAL GRUBU

Ücretliler için zorunlu sağlık sigortası

Kamusal sağlık hizmetlerinin belediyeler bazında (yerel) 

örgütlenmesi ve belediye hastanelerinde görevlendirilecek 

hekim, diş hekimi ve hemşire ekipleri oluşturulması

Her 500 işsiz için belediyelerde istihdam edilecek 

bir hekim görevlendirilmesi ve giderlerin merkezi 

hükumet tarafından karşılanması

1948

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NÜN TOPLUMCU SAĞLIK TANIMI

ANDRİJA STAMPAR

Sağlık yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, fiziksel, ruhsal ve toplumsal bakımdan tam bir iyilik halidir.

BEVERIDGE PLANI

“İşçi Partisi, İngiliz işçilerinin SSCB emekçilerini örnek alarak ayaklanmasını önlemeye dayalı genel stratejisi çerçevesinde, temel ilke olarak herkese eşit ve parasız sağlık hizmeti sunmayı kararlaştırmıştır.”

Gazanfer Aksakoğlu