Ne kadar yaşayacağınızı nerede doğduğunuz belirliyor

TÜİK 2013 yılında Türkiye’de 65 yaş ve üzeri nüfusun, toplam nüfusumuzun yüzde 7.7’sine eriştiğini açıkladı. Kuşkusuz bu oran tek başına bir anlam ifade etmiyor. Eğer kuzey ve batıdaki komşularımıza bakarsak durumumuz gerçekten endişe verici. Örneğin Yunanistan’da 65 yaş ve üzeri nüfus oranı bizdekinin neredeyse 3 katı iken, Bulgaristan’da iki katımızdan daha fazla. Kuşkusuz güneydoğu komşularımıza bakarak avunmak da mümkün. 65 yaş ve üzeri nüfus oranımız Ortadoğu ülkelerinin bir kısmınınkinden iki kat daha fazla.

2012 yılı itibariyle Japonya, Almanya ve İtalya nüfuslarının beşte birinden (yüzde 20’sinden) fazlası 65 yaş ve üzerinde olan ülkelerin başında geliyor. Bu ülkeleri nüfuslarının yüzde 17’sinden fazlası 65 yaş ve üzerinde olan Yunanistan, İsveç, İspanya, Avusturya, Bulgaristan, Estonya, Belçika, Portekiz ve Hırvatistan izlemektedir. Türkiye 2012 yılında 65 yaş ve üzeri nüfus oranı bakımından dünyada 91. sırada yer alıyordu. Yani dünyanın hangi ülkesinde doğduğunuz, ne kadar yaşayacağınızın önemli bir belirleyicisidir.

Şekil 1’de dünyada 2008 yılında 65 yaş ve üzerinde olan nüfusun ülkelere dağılımı verilmektedir. 65 yaş ve üzeri nüfusu yüzde 5’in altında olan ülkeler Afrika ve Ortadoğu’da toplanmıştır. Güney yarımkürede 65 yaş ve üzeri yüzde nüfusu 11’in üzerinde olan ülke neredeyse yok gibidir. Diğer bir deyişle yerkürenin kuzeyinde doğmuş olmak, güneyinde doğmuş olmaya göre daha uzun yaşamak bakımından daha avantajlıdır. Ancak burada dikkat çeken bir nokta daha var. Haritaya dikkat edildiğinde ülke içinde eşitsizliklerin büyük olduğu ülkelerde 65 yaş ve üzeri nüfus oranının düşük olduğu görülüyor.

Şekil 1. 65 Yaş ve Üzeri Nüfus Yüzdesi: 2008.

Bu durum ülkenin zengin veya yoksul olmasıyla ilgili değil. Örneğin Küba dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer almasına karşın ülke içinde eşitlik olduğundan 65 yaş ve üzeri nüfus oranı oldukça yüksek. Dünyanın en eşitsiz ülkeleri arasında ilk sıralarda yer alan Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) ise ülkenin zenginliğine karşın 65 yaş ve üzeri nüfus, toplam nüfusun yalnızca yüzde 13.3’ünü oluşturuyor (2013 verisi). Bu durum ABD’yi gelişmiş batılı ülkeler arasında 65 yaş ve üzeri nüfus oranı bakımından en alt sıralara itiyor.  

Yalnızca hangi ülkede doğduğunuz değil, ülkenin neresinde doğduğunuz da ne kadar yaşayacağınızı belirliyor. Türkiye’de 2012 yılında 65 yaş üzeri nüfus oranı yüzde 7.5 iken, bu oran Ege bölgesi için yüzde 16.5, Kuzeydoğu Anadolu bölgesi için yalnızca yüzde 2.6 idi; bir başka deyişle Ege bölgesindeki 65 yaş üzeri nüfus, Kuzeydoğu Anadolu bölgesindekinden 6.34 kat daha fazlaydı (2012 verisi). İl düzeyinde değerlendirildiğinde, Güneydoğu Anadolu bölgesindeki bazı illerin, Türkiye’de 65 yaş üzeri nüfusu en düşük iller olduğu görüldü: Hakkari yüzde 2.8, Şırnak yüzde 3 ve Van yüzde 3.2 (2013 verisi).

Şekil 2. İllere Göre 65 Yaş ve Üzeri Nüfus Yüzdesi: 2009. 

Şekil 2’de de ABD’de bölgelere göre 65 yaş ve üzerinde olan nüfusun dağılımı görülmektedir. Belli bölgelerde 65 yaş ve üzerinde olan nüfus yüzde 20’nin üzerine çıkarken, ABD’nin yoksul eyaletlerinde yüzde 13’ün altında kalmaktadır. Türkiye’de olduğu gibi ABD’de de ülke içindeki eşitsizlikler her konuda olduğu gibi 65 yaş ve üzeri nüfus oranı söz konusu olduğunda da oldukça belirgindir.

Şekil 3. Bölgelere Göre 60 Yaş ve Üzeri Nüfusun Payı

Ancak en kötü tablo Şekil 3 değerlendirildiğinde karşımıza çıkıyor. Şekil 3 değerlendirildiğinde, 1950 yılında dünya nüfusunun günümüze göre 60 yaş ve üzerinde olan nüfusun dağılımı bakımından çok daha eşit olduğu görülmektedir. 1950 yılında Afrika’da 60 yaş ve üzerinde olan nüfus oranı yüzde 5 iken, Avrupa’da bu oran 12 kadar veya bir başka deyişle 2 katından biraz fazladır. 2010 yılına gelindiğinde Afrika’da 60 yaş ve üzerinde olan nüfus oranı yerinde sayarken, Avrupa’da bu oran yüzde 20’nin üzerine çıkmış, diğer bir deyişle fark 4 katı aşmıştır. Geleceğe ilişkin projeksiyonlar, eğer bu gidişatı değiştirecek bir gelişme olmazsa bu eğilimin süreceğini, kıtalar arasındaki eşitsizliklerin süreceğini göstermektedir.

Akif Akalın

Kaynaklar

Bloom, DE., Canning, D. ve Fink, G. (2009).  The Graying of Global Population and Its Macroeconomic Consequences. PGDA Working Paper No. 47.

Jacobsen, LA ve ark. (2011). America’s Aging Population. Population Bulletin 66, No. 1.

TÜİK (2013). İstatistiklerle Yaşlılar, 2012. Haber Bülteni, Sayı: 13466. 20 Mart 2013.

TÜİK (2014). İstatistiklerle Yaşlılar, 2013. Haber Bülteni, Sayı: 16057. 19 Mart 2014.

U.S. Census Bureau. (2009). An Aging World: 2008. International Population Reports, P95/09-1. U.S. Government Printing Office, Washington, DC.

US Census Bureau. (2013). Older Americans Month: May 2013. US Census Bureau News.