Yapay Zeka'ya sorduk: Hekimler neden toplumcu tıbbı benimsemiyor?

 

Ülkemizde hekimlerin “toplumcu tıbba” pek sıcak bakmadıkları bir sır değil. 1970'li yıllarda “okulunu bitirdikten sonra ne yapacağı” sorulduğunda, “Anadolu'da bir Sağlık Ocağına giderek, yoksullara hizmet edeceğini” söyleyen hekim adayına bugün rast gelmek mümkün değil. Gerçi ortada Sağlık Ocağı da kalmadı. Bu durumu Yapay Zeka'ya danışmak istedik ve Grok ve Gemini'ye “Hekimler neden toplumcu tıbbı benimsemiyor?” diye sorduk. İşte Yapay Zeka'nın verdiği yanıtlar:

Grok 3

Hekimlerin toplumcu tıbbı benimsememesinin nedenleri karmaşık ve çok katmanlıdır. Toplumcu tıp, sağlık hizmetlerini bireysel kazançtan ziyade toplumsal fayda ve eşitlik temelinde sunmayı hedefler. Ancak bu yaklaşımın yaygınlaşmamasının bazı temel nedenleri şunlardır:

1. Ekonomik ve Sistematik Engeller: Çoğu ülkede sağlık sistemleri, özel sektör ve bireysel hizmet sunumuna dayalıdır. Hekimler, genellikle özel muayenehanelerde veya performansa dayalı çalışan hastanelerde çalışır. Toplumcu tıp, daha az kârlı ve merkezi planlama gerektiren bir model olduğu için mevcut ekonomik teşviklerle uyuşmaz.

2. Eğitim ve Mesleki Kültür: Tıp eğitimi genellikle bireysel hasta odaklıdır ve toplum sağlığı veya sosyal determinanlar (belirleyiciler A.A.) üzerine yeterince vurgu yapmaz. Hekimler, mesleki kültür gereği bireysel başarı ve uzmanlaşmaya yönlendirilir, bu da toplumcu yaklaşımları arka planda bırakabilir.

3. Kaynak ve Altyapı Eksikliği: Toplumcu tıp, etkili olabilmek için güçlü bir kamu sağlığı altyapısı, eşitlikçi politikalar ve yeterli finansman gerektirir. Birçok ülkede bu tür bir altyapı eksik olduğu için hekimler, mevcut sistem içinde çalışmaya mecbur kalır.

4. Siyasi ve İdeolojik Faktörler: Toplumcu tıp, sosyalist veya kolektivist ideolojilerle ilişkilendirilebilir ve bu, bazı hekimler veya sağlık sistemleri tarafından politik olarak kabul edilemez bulunabilir. Ayrıca, bireysel özgürlük ve piyasa ekonomisi vurgusu yapan toplumlarda bu model dirençle karşılaşabilir.

5. Pratik Zorluklar: Toplumcu tıp, hekimlerden bireysel hasta bakımının ötesine geçerek toplumu bir bütün olarak ele almalarını bekler. Bu, ek zaman, çaba ve farklı bir beceri seti gerektirir, ki bu çoğu hekim için mevcut iş yükü altında zorlayıcıdır.

6. Farkındalık ve Eğitim Eksikliği: Hekimlerin çoğu, toplumcu tıbbın faydaları veya nasıl uygulanacağı konusunda yeterli bilgiye sahip olmayabilir. Bu modelin savunuculuğunu yapacak liderler ve eğitim programları sınırlıdır.

Sonuç olarak, hekimlerin toplumcu tıbbı benimsememesi, bireysel ve sistemsel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır. Bu yaklaşımın yaygınlaşması için sağlık sistemlerinde yapısal reformlar, eğitimde dönüşüm ve politik irade gereklidir. Eğer bu konuda daha derinlemesine bir analiz veya belirli bir bağlam (örneğin, Türkiye’deki durum) istersen, lütfen belirt!

Gemini:

Türkiye'deki hekimlerin, sağlığı toplumsal ve ekonomik koşullarla bir bütün olarak ele alan ve koruyucu hekimliği ön planda tutan "toplumcu tıp" modelini yaygın olarak benimsememesinin ardında, mevcut sağlık sisteminin getirdiği zorluklar, mesleki öncelikler ve ideolojik ayrışmalar gibi bir dizi karmaşık ve birbiriyle ilişkili neden yatmaktadır.

Toplumcu tıp, en temel anlamıyla sağlığın sadece biyolojik bir olgu olmadığını, aynı zamanda toplumsal, ekonomik ve çevresel faktörlerin bir sonucu olduğunu savunan bir yaklaşımdır. Bireyin hastalığından ziyade, o hastalığa yol açan toplumsal koşulların düzeltilmesine odaklanır. Bu modelde hekim, sadece tedavi eden bir teknisyen değil, aynı zamanda toplumun sağlığını korumak ve geliştirmekle yükümlü bir halk sağlığı savunucusudur. Bu, herkese eşit, ücretsiz, ulaşılabilir ve nitelikli sağlık hizmeti sunumunu ve bu hizmetin kamusal bir anlayışla örgütlenmesini gerektirir.

Ancak Türkiye'deki hekimlerin bu modeli benimsemesinin önünde bazı önemli engeller bulunmaktadır:

1. Sağlık Sisteminin Yapısı ve Performans Baskısı: Türkiye'de son yıllarda uygulanan "Sağlıkta Dönüşüm Programı" ile birlikte performansa dayalı ödeme sistemi, hekimlerin çalışma pratiklerini derinden etkilemiştir. Bu sistem, hekimleri daha fazla hasta bakmaya, daha fazla tetkik ve işlem yapmaya teşvik etmektedir. Bu durum, toplumcu tıbbın temel prensiplerinden olan koruyucu hekimliğe ve hastaya bütüncül yaklaşmaya ayrılacak zamanı ve enerjiyi kısıtlamaktadır. Hekimler, niceliksel hedeflere odaklanmak zorunda kalırken, sağlığın toplumsal belirleyicileriyle ilgilenmek ikinci planda kalmaktadır.

2. Ağır Çalışma Koşulları ve Mesleki Tükenmişlik: Uzun nöbetler, yoğun hasta sayısı, yetersiz personel ve artan iş yükü gibi sorunlar, hekimler arasında yaygın bir memnuniyetsizliğe ve tükenmişliğe yol açmaktadır. Bu zorlu koşullar altında çalışan bir hekimin, bireysel hastaların acil sorunlarını çözmekten öteye geçerek, toplumun genel sağlık sorunları üzerine kafa yorması ve bu yönde çaba göstermesi beklenememektedir. Öncelik, çoğu zaman mevcut iş yükünün altından kalkabilmektir.

3. Mesleki Özerkliğin Aşınması: Hekimler, mesleki kararlarına ve uygulamalarına yönelik artan bir müdahale algısı yaşamaktadır. Performans sistemi, idari baskılar ve hasta şikayetlerindeki artış gibi faktörler, hekimlerin kendilerini daha az özerk hissetmelerine neden olmaktadır. Toplumcu tıp modelinin kamusal ve merkezi bir planlama içermesi, bazı hekimler tarafından mesleki özerkliklerinin daha da kısıtlanacağı bir sistem olarak algılanabilmektedir.

4. Ekonomik Kaygılar: Hekimlerin gelirleri, özellikle kamuda, artan hayat pahalılığı ve enflasyon karşısında erimektedir. Bu durum, hekimleri ek gelir arayışlarına veya özel sektöre yöneltebilmektedir. Toplumcu tıbbın temelinde yer alan, hekimlerin tam gün kamuda ve sabit bir ücretle çalışması fikri, mevcut ekonomik koşullarda ve özel sağlık sektörünün sunduğu olanaklar karşısında cazibesini yitirebilmektedir.

5. Tıp Eğitiminin Odak Noktası: Türkiye'deki tıp fakültelerinde eğitim, büyük ölçüde bireyin hastalığının teşhis ve tedavisine odaklanmıştır. Müfredatta halk sağlığı ve koruyucu hekimlik dersleri bulunsa da, eğitimin genel eğilimi klinisyen hekim yetiştirmek yönündedir. Bu durum, hekimlerin mesleki kimliklerini daha çok bireysel hasta tedavisi üzerine kurmalarına ve toplumcu tıp perspektifini daha az benimsemelerine neden olabilmektedir.

6. İdeolojik ve Siyasi Boyut: Toplumcu tıp, kökeni itibarıyla Marksist bir düşünceye dayanır ve kapitalist sağlık anlayışına bir eleştiri olarak ortaya çıkmıştır. Bu ideolojik arka plan, hekimlerin bir kısmının bu modele mesafeli durmasına yol açabilmektedir. Ayrıca, sağlık politikalarının siyasi iktidarlar tarafından belirlenmesi ve bu politikaların genellikle toplumcu tıp anlayışından uzak olması da hekimlerin bu yönde bir eğilim göstermesini zorlaştırmaktadır.

Sonuç olarak, Türkiye'deki hekimlerin toplumcu tıbbı benimsememesinin tek bir nedeni yoktur. Mevcut sağlık sisteminin getirdiği yapısal sorunlar, ağır çalışma koşulları, ekonomik kaygılar, tıp eğitiminin içeriği ve ideolojik farklılıklar gibi bir dizi etken, hekimleri bireysel hasta odaklı bir tıp anlayışına daha fazla yöneltmekte ve toplumcu bir perspektifin yaygınlaşmasını engellemektedir. Hekimlerin bu modeli benimseyebilmesi için, öncelikle çalışma koşullarının iyileştirilmesi, mesleki özerkliklerinin güvence altına alınması ve sağlık sisteminin toplumun genel sağlık çıkarlarını gözeten bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir.