Küba devriminin efsanevi önderi Dr. Ernesto Che Guevara’nın 19 Ağustos 1960 tarihinde yaptığı bir konuşmadan alınan aşağıdaki alıntı, Küba’da tıp eğitimi reformunun dinamiklerini kavramak için çok değerlidir:
“Birkaç ay önce, Havana’da, burada, yeni mezun bir grup doktor ülkenin kırsal bölgelerine gitmek istemedi ve gitmek için daha fazla ücret talep ettiler. Geçmişin bakış açısına göre böyle bir şeyin yaşanması dünyadaki en mantıklı şeydir; en azından bana öyle geliyor, ben bunu gayet iyi anlayabilirim. Bu durum, bana birkaç yıl önce ne olduğumu ve ne düşündüğümü hatırlattı. Benimkisi isyancı gladyatörün yeni baştan başlayan hikâyesi, daha iyi bir gelecek ve daha iyi koşulları güvence altına almak ve insanların ona ihtiyacı olduğunu göstermek isteyen dayanışma savaşçısının hikâyesi.
Peki, aileleri tarafından okul masrafları yıllar boyu karşılanabilen bu çocuklar değil de daha az şanslı, sıradan çocuklar okullarını bitirmiş ve mesleklerini icra etmeye başlamış olsalardı ne olacaktı? Üniversite koridorlarında, iki-üç yüz köylü belirseydi, farz edelim öyle olsaydı ne olacaktı?
Ne mi olacaktı, bu köylüler kendi kardeşlerine yardım etmek için hemen ve içten bir heyecanla koşacaklardı. Yıllar boyu aldıkları eğitimin boşuna olmadığını göstermek için en zor ve en büyük sorumlulukları gerektiren işleri isteyeceklerdi. Ne mi olacaktı, önümüzdeki altı ya da yedi yıl içinde her meslek dalında yeni öğrenciler, işçilerin ve köylülerin çocukları mezun olduklarında ne olacaksa o olacaktı”[1].
1962 Reformu[2]
Küba’da 1962 yılında tıp eğitiminde bir reform yapılarak, hekim adayları için hekim olduklarında toplumun sağlık sorunlarını çözmelerine yardımcı olacak yeni bir müfredat benimsenmiştir. Ancak tıp eğitimi reformu yalnızca müfredatla sınırlı tutulmamış, örneğin daha önce ekonomik koşulları nedeniyle tıp fakültelerine giremeyen yoksul ailelerin çocuklarının da bu haktan yararlanabilmeleri önündeki engeller kaldırılmıştır.
Yeni müfredat demokratiklik ve katılımcılık ilkeleri doğrultusunda hazırlanmış ve tıp eğitiminde tedavi hekimliğine ağırlık veren eski müfredatın yerine, halk sağlığı ve mediko-sosyal içeriğin ağırlıklı olduğu yeni bir müfredat getirilmiştir. Bütün müfredat önleyici ve sağlığı teşvik edici tıp bakımından gözden geçirilmiş, epidemiyoloji ve mesleki sağlık (işçi sağlığı) konularına öncelik verilmiştir. Yeni müfredatın hazırlanmasında göz önünde bulundurulan ilkeler şunlardır:
- Sağlık bir insan hakkıdır
- Toplumun sağlığı devletin sorumluluğundadır
- Sağlık hizmetleri bütün yurttaşlara eşit olarak ulaştırılır
- Sağlık uygulamalarının bilimsel bir temele oturması esastır
- Sağlık hizmetlerinin yönetimi ve geliştirilmesinde toplum katılımı zorunludur
- Uluslararası dayanışma sağlık hizmetlerinin bir parçasıdır
1960’ların başında Küba’nın en önemli sorunu, devrimden sonra hekimlerin önemli bir bölümünün ve öğretim üyelerinin yüzde 90’ından fazlasının ülkeyi terk etmesidir. Küba’da kalan hekimler ise kapitalist tıp eğitimi aldıklarından, bu hekimlerin bilgi ve becerileri toplumcu tıp anlayışı çerçevesinde toplumun önemli sağlık sorunlarını çözmekte eksik kalmaktadır. Diğer yandan klinik tıp eğitiminin ağırlıklı olarak hastanelerde yatan hastalar üzerinden yürütülmesi, ayaktan hastalarda da iyileştirici tıp uygulamalarına ağırlık verilmesi, bu kurumlarda toplumcu bir tıp müfredatının uygulanmasını zorlaştıran bir etmendir. Bu hastanelerdeki vakalar, Küba toplumunun en büyük sağlık sorunlarının ancak küçük bir kısmını temsil etmektedir.
1970’lere kadar bu sorunlarla boğuşmak zorunda kalan Küba, tıp öğrencilerinin toplumcu tıp uygulamalarıyla tanıştıkları ilk birinci basamak sağlık bakımı polikliniklerini Çevre Sağlığı Poliklinikleri adı altında açmıştır. 1980’lerin ikinci yarısında Küba’da bütün sağlık sisteminin Alma-ata Bildirgesi uyarınca Temel Sağlık Hizmetleri (TSH) temelinde örgütlenmesi sağlandığında, müfredat yeni sistemin gereksinimlerine göre hekim yetiştirmek üzere yeniden gözden geçirilmiştir. Bütün Kübalılar sağlık hizmetlerini bir hekim ve bir hemşireden oluşan birinci basamak sağlık bakımı sunulan birimlerden sağlamaya başlamışlardır. Buralarda çözülemeyen sorunlar bir sevk zinciri içinde ileri basamaklara yönlendirilmektedir.
Yeni örgütlenme modelinin benimsenmesinin altında yatan en önemli faktör, devrimden sonra geçen 15 yılda ülkenin epidemiyolojik profilinin dramatik biçimde değişerek (iyileşerek), doğum hızının azalması, nüfusun yaşlanması ve bulaşıcı olmayan hastalıkların prevalansının artmasıyla birlikte toplumun sağlık gereksinimlerinin değişmesidir.
Strateji ve İçerik
Toplumun sağlık gereksinimlerine hitap edebilecek bir hekim tipi oluşturmak için şöyle bir strateji benimsenmiştir:
· Kapsamlı bir tıbbi profil, temel genel pratisyenlik, birinci basamak bakıma yönelim
· Bireylerin, ailelerin ve çevrenin sağlık sorunlarını karşılamakta tıbbi yönden yeterli olmak
· Kapsamlı genel pratisyenlik: sağlık aktivisti, sağlık koruyucusu.
Bu amaçlara ulaşılabilmesi için yapılan plan şu ögelerden oluşmaktadır:
· Tıbbın sosyo-biyolojik bir bilim olarak kavranması
· Halk sağlığı disiplinlerinin müfredatta ana disiplinler olarak yer alması
· Birincil sağlık bakımı yaklaşımına öncelik
· Aktif eğitim yöntemlerinin geliştirilmesi
· Eğitimin hekimlerin hizmet sunacağı alanlarda verilmesi
· Kuram ve uygulamanın birleştirilmesi
· Bilişsel bağımsızlık ve öz-eğitim
· Seçmeli dersler verilmesi
Tablo 1. Tıp Müfredatında Halk Sağlığı Disiplinlerine Ayrılan Zaman (2001).
Yıl
|
Toplam Saat
|
Halk Sağlığı İçeriği
|
BBSB* Senaryoları
|
1
|
1.046
|
274
|
150
|
2
|
898
|
108
|
72
|
3
|
1.706
|
-
|
-
|
4
|
1.787
|
234
|
234
|
5
|
1.404
|
548
|
512
|
Ara Toplam
|
6.841
|
1.164 (% 17)
|
968 (% 14)
|
İntörnlük
|
2.680
|
420
|
420
|
Toplam
|
9.521
|
1.584 (% 17)
|
1.388 (% 15)
|
* BBSB (Birinci Basamak Sağlık Bakımı)
1985 yılından itibaren birinci sınıf müfredatına Toplum ve Sağlık isimli bir ders konmuş ve ders daha sonra küçük değişikliklerle Genel Tıbba Giriş adını almıştır. Bu derste öğrenciler tıp fakültelerindeki eğitim yaşamlarına Birincil Sağlık Bakımı birimlerinde başlamaktadırlar. Burada sağlık-hastalık süreci üzerine toplumsal müdahalenin doğasını öğrenen öğrenciler, aktif eğitim yöntemleri ve tutoryal etkinliklerle tanışmaktadırlar. Bu uygulama 150 saattir.
Yine birinci yılda verilen Felsefe ve Sağlık dersinin (1 ve 2) konuları şunlardır:
· Birey – toplum ilişkileri
· Sosyal politika ve sağlık politikası
· Tıp ve sağlık hizmetinin üretimi
· Tıbba ve sağlığa toplumsal yaklaşım
· Etik ve biyoetik
Bu iki ders referans dersler olarak kabul edilir ve toplam 124 saattir. Derslerin amacı, yaşama ve sağlık-hastalık sürecine yabancılaştıran bireyci, biyolojik indirgemeci ve teknokrat eğilimlerle başa çıkmadır.
İkinci yılda Tıbbi Enformatik 1 (108 saat), 2 (60 saat) ve Tıbbi Psikoloji (48 saat). Tıbbi enformatik derslerinde istatistik, demografi ve araştırma yöntemleri ele alınır. Bilimsel araştırmalarda kullanılan istatistiksel yazılımların kullanımı öğretilir (öğrencilere birinci sınıfta Bilgisayar 1 dersi verilir). Psikoloji dersinde insanların sağlık davranışlarını etkileyen psikolojik ve toplumsal etmenler ele alınır ve bu davranışların nasıl olumlu yönde geliştirilebileceği işlenir. Duygu-durumların insan sağlığına etkileri tartışılır.
Üçüncü yıl tamamen propedötikler ve semiyoloji ile farmakoloji ve iç hastalıklarına ayrılmıştır.
Halk sağlığı konuları için en önemli yıllar dördüncü ve beşinci yıllardır. Bu konular Genel Tıp Disiplinleri (GTD) 1 ve 2 başlıkları altında dördüncü yıl 234 saat ve beşinci yıl 242 saat verilir.
GTD 1:
- Birincil sağlık bakımı biriminde hekim ve hemşire
- Sağlığın teşviki
- Hastalıkların önlenmesi
- Aile ve toplum
- Ailede sağlıklı bireyin büyüme ve gelişmesi
GTD 2:
- Aile ve topluma kapsamlı tıbbi bakım
- Sağlığı etkileyebilecek çevresel koşullarla tanışmak üzere işyeri ziyaretleri
- Sağlık durumu analizi
- Aile ve topluma yönelik eğitim etkinlikleri
Beşinci yılda ayrıca 270 saat daha halk sağlığı işlenir. Bu derslerde Hijyen ve Epidemiyoloji ile Sağlık Yönetimi konuları ele alınmaktadır. Bu derslerin içeriği şöyledir:
- Halk sağlığının teorik temelleri
- Toplumun sağlık durumu
- Çevresel riskler ve sağlık
- Hastalıklar ve diğer sağlık sorunları
- Sağlık sistemi
- Sağlık sorunlarını çözme stratejileri
- Birincil sağlık bakımının tanımı, geliştirilmesi ve güçlendirilmesi
- Çalışma ve öğrenmeyi birleştirmek: öğrencileri müfredat yoluyla çalışma yaşamına katmak
Tablo 2 . Derslere Göre Öğretim Görevlisi – Öğrenci Oranları.
Konu
|
Konferans
|
Seminer
|
Uygulamalı Dersler
|
İşbaşında Eğitim
|
Toplum ve Sağlık
|
1x10
|
1x10
|
1x2
|
-
|
Felsefe ve Sağlık
|
1x64
|
1x16
|
1x16
|
-
|
Biyoistatistik ve Bilgisayar
|
1x27
|
1x16
|
1x16
|
-
|
Psikoloji
|
1x25
|
1x25
|
1x25
|
-
|
Sağlık Yönetimi
|
1x14
|
1x9
|
1x9
|
1x1-2
|
Hijyen ve Epidemiyoloji
|
1x10
|
1x10
|
1x10
|
1x1-2
|
Genel Tıp
|
1x13
|
1x13
|
1x13
|
1x1-2
|
[1] http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=36155
[2] Ochoa, FR. (2003). La enseñanza de la salud pública a estudiantes de Medicina en Cuba. Escuela Nacional de Salud Pública. http://www.bvs.sld.cu/revistas/ems/vol17_2_03/ ems01203.htm. (Erişim: 6 Mart 2013).
Küba’nın Yeni Toplumcu Tıp Eğitimi Modeli[1]
Küba’nın tıp eğitiminde önemli değişimler meydana gelmektedir. Bu dönüşümün bazı yönleri radikal değişimleri temsil ederken, diğerleri var olan sürecin derinleştirilmesi niteliğindedir. Bu değişimler geçen 40 yıldır devam eden sorunları bir an önce çözme anlayışını yansıtmaktadır:
1. Eğitilmiş hekim sayısını bütün toplumun gereksinimlerini karşılayacak şekilde arttırmak
2. Tıp eğitimine bilimsel olarak yeterli ve sosyal olarak kendini topluma hizmet etmeye adamış öğrencileri kabul etmek ve eğitmek
3. Tıp eğitimindeki yeterlilikler, bilgi temeli ve sorumlulukların kapsamını, Küba’da ve hekim adaylarının ileride hizmet sunabileceği diğer ülkelerde yaşayan insanların somut sağlık gereksinimleriyle eşleştirmek.
Bu üç hedef, Küba devriminin ardından ülkenin tek tıp fakültesi olan Havana Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin 161 öğretim üyesinden geriye yalnızca 23’ünün kaldığı (diğerleri ya göç ettiler ya da sağlık bakımı hakkını garanti altına almak için tasarlanan akademik ve sağlık bakımı reformlarına karşı çıktılar) 1960’ların başlarından itibaren, Küba tıp eğitiminde sürekli yenilenmeye rehberlik etmiştir.
Devrimden sonra Küba’da sağlık bakımı, devrimden önceki esas olarak hizmet-başı-ücret modeliyle hasta bireylere sunulan hizmetten, herkese kamusal sağlık hizmetine dönüştürülmüştür. Bu durum tıbbi hizmetlerin merkezileştirilmesini takiben ulusal düzeyde bir temel sağlık hizmetleri ağının geliştirilmesini (daha önce hiç hizmet gitmeyen ülkenin kırsal kesiminden başlanarak) gerektirmiştir. Bu nedenle başından itibaren daha çok hekime, bu yeni vizyon için hazırlanmış ve kendisini bu vizyona adamış hekimler eğitilmesine acil gereksinim duyulmuştur.
Bu amaca yönelik çabalar ilk yıllardan itibaren başlamıştır: 1959 yılında tıp eğitimlerinin son yılındaki öğrenciler, çoğunluğun gönüllü olarak kendilerine en çok gereksinim duyulan yerlere (Küba kırsalına) gitme kararı almasıyla sonuçlanan bir dizi fırtınalı toplantı yapmışlardır. Bu inisiyatiflerini Kamu Sağlığı Bakanlığı’na (KSB) sunmuşlar ve hemen bu öğrenciler için dağlık alanlarda 318 yeni hekim kadrosu açılmıştır. Bu olay, gelecek on yıl boyunca binlerce yeni mezunun katılacağı Kırsal Hekimlik Hizmeti’nin (KHH) ve toplum hizmetini bir zorunluluk olarak kurumlaştıracak yasaların doğuşunu temsil etmektedir. 1960’lardan beri Kübalı tıp fakültesi mezunları, gereksinimi olan herkese ücretsiz hizmet sunarak kamu sağlığı sisteminde çalışmaya söz vermektedirler[2].
Kırsal Hekimlik Hizmeti (KHH) sağlık sisteminin temel özellikleri ve bu hizmeti sunmakla yükümlü hekim tipi hakkında fikir verdiğinden, Küba tıp eğitiminin evrimini daha iyi anlamak için KHH’ni incelemek gerekir. İlk nesil hekimler anı notlarında ve söyleşilerde, yeni mezun olduklarında genellikle yoksulluk yıllarında fakir ailelerin ulaşabildikleri ilk sağlık hizmetini sunarak dağlarda geçirdikleri süreye büyük değer biçerler. Bu deneyim onları Küba’nın kırsal toplumuna duyarlı hale getirmiştir ve aynı zamanda izole alanlarda mesleklerini uygulamak becerilerini ve karar verme yeteneklerini geliştirmiştir. Bu dönem üzerine yazılmış bir raporda şunlar yer almaktadır: “hekimler insanların barakalarında yaşıyorlar ve aynı zamanda hastalarına da burada bakıyorlar… Her gün çok sayıda hasta geldiğinden, birinci görevleri tamamen hasta bakmak. Zamanla hasta hekim ilişkisi geliştikçe ve hekimler toplumla daha fazla kaynaştıkça, hekimlerin sosyal ve eğitimsel rolleri öne çıkmaya başladı”. Rapor, üçüncü kısal hekim dalgası geldiğinde “hekimler bu kırsal topluluklarda yerel insanların daha önce hiç görmedikleri bir ilişki kurarak, önemli bir figür haline geldiler” şeklinde sonlanmaktadır[3].
Tıp Eğitiminde Değişimler
Sağlık sistemi reformları ilerlerken tıp eğitimi, temel sağlık hizmetlerini ve kapsamlı sağlık hizmetlerini bütün Küba toplumuna genişletmek için temel olmak üzere kristalleşmeye başlayan değerlere, yeterliliklere ve hekim sayısı gereksinimine tam olarak uyum göstermemektedir.
Eğitimin, sağlık ve emekgücü gereksinimleriyle paralel hale getirilmesi için ilk adım atılarak 1976 yılında sağlık insan kaynaklarının eğitimi, Eğitim Bakanlığı (EB) ve Yüksek Öğrenim Bakanlığı’ndan (YÖB), Kamu Sağlığı Bakanlığı’na (KSB) devredilmiştir. 1976’dan beri sağlık alanında dereceler için akademik önkoşullar eğitimle ilgili iki bakanlık tarafından oluşturulmaya ve izlenmeye devam ederken; KSB, öğrencinin alması gereken bilgileri, yeterlilikleri ve sorumluluk kapsamını tanımlar, müfredatı tasarlar, dereceleri onaylar ve halihazırda üniversite düzeyindeki beş sağlık bilimleri mesleğinin her biri için eğitim sunar. Bu meslekler: tıp, diş hekimliği, hemşirelik, klinik psikoloji ve sağlık teknolojisinin değişik alanlarıdır.
Zaman içinde KSB’nın rolü, Küba toplumunun sağlık profili ve sağlık sisteminin emekgücü gereksinimini tıp fakültesinin müfredatının oluşturulmasında belirleyici etmenler haline getirmek olmuştur. Bu durum genellikle müfredat reformlarına itici güç sağlamıştır.
Küba tıp eğitiminde birbirleriyle ilişkili iki inisiyatif diğer bir kritik adımı (ikinci adım) oluşturur: 1980’lere kadar tıp eğitimi merkezlerini bütün ülkeye yayarak öğrencilerin daha sonra da hizmet sunacakları kendi kentlerinde eğitimini sağlamak ve uzmanlık eğitimi alanlarının sayısını 54’e yükselterek, sevk edilecek hastalar için daha güçlü ikinci ve üçüncü basamak kurumlar sağlamak ve sağlık sisteminin araştırma yeteneğini arttırmak. 2008 yılında Küba’da 25 tıp fakültesi vardır.
1982 yılında atılan üçüncü adım, akademik koşulları yükselterek ve yeni akademik olmayan ölçütler ekleyerek daha seçici bir öğrenci kabul süreci oluşturulmasıdır. Böylece tıp fakültesi öğretim üyeleri liseleri ziyaret ederek, tıp eğitimine başvuran öğrencilerle görüşmekte, sınıf arkadaşlarına öğrencinin motivasyonuna, yeteneklerine, dayanışma ve sorumluluk anlayışına ilişkin danışmaktadır.
Yeni Bir Aile Hekimi Türü
Bugüne kadar yapılan en kapsamlı müfredat reformu, Küba’da sağlık bakımında devrim yapacak olan yeni “aile hekimi ve hemşire” programının doğrudan bir sonucu olarak 1980’lerin başlarında başlatılmıştır. Herkese erişilebilir hizmetler sağlamakta temel sağlık hizmetlerinin rolüne vurgu yapan 1978 Alma-Ata Bildirgesi ilkeleriyle paralellik gösteren program, 1983 yılında Havana’nın Lawton mahallesinde denenmiş ve 1984 yılından başlayarak bütün ülkeye yayılmıştır. 1999 yılında Küba mahallelerinin % 98’inde “hekim ve hemşire” sağlık bakımı ekipleri çalışmaktadır.
Her ekip coğrafi bölgelerindeki 120 – 150 ailenin sağlığından sorumludur. Uygulamada bu, sabahları hastaların muayene için ofise gelmesi, öğleden sonraları ekibin ev ziyaretlerine gitmesi ve bu arada sağlığı teşvik etkinliklerinin yapılması şeklindedir. Belli bir mahalledeki aile hekimleri 20 – 40 bin sakine hizmet sunan yerel bir poliklinik çevresinde toplanmışlardır. Hastalarını uzmanlara sevk etmek, laboratuar ve diğer tanı hizmetleri ve kurumsal destek almak gerektiğinde bu polikliniğe gönderirler. Aile hekimleri aynı zamanda büyük fabrikalara, okullara, gemilere, yaşlı evlerine ve başka yerlere de atanırlar. Yeni müfredat modeli altı yıl sonunda (tıp fakültesini bitirdikten sonra) Kapsamlı Genel Hekimlik (aile hekimliği) asistanlığını sürdürürken, aynı zamanda aile hekimi olarak çalışacak bir Temel Genel Hekim mezun etmek üzere tasarlanmıştır. 1990’larda bu uzmanlık dalı, bütün Kübalı hekimlere başka bir uzmanlık alanında asistan olabilmek için (başka bir alanda uzman olmak isterlerse) zorunlu hale getirilmiştir.
Yeni temel tıp eğitimi müfredatının formülasyonuna, daha sonra Havana Yüksek Tıp Bilimleri Enstitüsü’nün Rektör Yardımcısı olan ve tıp eğitimcileri, pratisyenler, Yüksek Öğrenim Bakanlığı temsilcileri ve öğrencileri kapsayan ulusal bir komisyona başkanlık eden Dr. Fidel Ilizástigui Dupuy rehberlik etmiştir. Komisyon yeni müfredatı üç yıllık danışma süreci ve ülkedeki bütün tıp fakültelerinin katıldığı atölye çalışmaları sonunda ortaya koymuş ve son önerilerini KSB ve Eğitim Bakanlığı’na (EB) tartışılması ve onaylanması için sunmuşlardır.
Bu süreçte komisyon devletin rehberlerini analiz etmiştir: EB’nın yöntemsel belgeleri, geniş bir yelpazede öğretim üyeleri ve pratisyenlerin düşünceleri, Küba’nın morbidite, mortalite ve genel sağlığı üzerine sağlık göstergeleri, Küba aile hekiminin rolünün karakterize edilmesi, Küba ve diğer çeşitli ülkelerdeki tıp eğitimi deneyimleri. Örneğin ekipler Kanada, ABD, SSCB, Fransa, İngiltere ve diğer ülkelerde tıp fakültelerini ziyaret etmişlerdir.
Komisyon mezunların birinci basamak düzeyinde çözebilmesi gereken 286 sağlık sorunu tanımlamış ve bu programdaki ilk yeniliği oluşturmuştur: eğitimde başlangıç noktası (bitiş değil) toplumun somut sağlık gereksinimleridir. Komisyon eğitmeyi amaçladıkları hekimin mesleki profilini de tanımlamıştır.
Birinci basamakta görev alacak hekimler şunları yapabilmelidir:
· Bireylere ve ailelerine sosyal çevreleri bağlamında, temel sağlık hizmetleri modeli temelinde biyo-psiko-sosyal-çevresel bir yaklaşımla yürütülen sağlığın teşviki, hastalıkların önlenmesi, tanı, tedavi ve rehabilitasyon yoluyla kapsamlı tıbbi bakım sağlamak
· Araştırma, eğitim ve bireysel çalışma yapmak
· Sağlık bakımı programlarını, kurumlarını ve kaynaklarını yönetmek
· Hastalar, aileleri ve toplumla sağlığın inşasına katılmalarını sağlamak için etkin iletişim kurmak
· Bilimsel yöntemi uygulamak, bilimsel bilgiyi eleştirel tarzda özümsemek
· Hizmet arzusu, insani dayanışma ve hizmetlerine gereksinim duyan Kübalılar ve diğerlerinin sağlığını korumaya adanmışlığı kapsayan insani etik değerleri yansıtmak.
Sonuç olarak yeni müfredat modeline aşağıdakileri kapsayan çeşitli teorik ve uygulamalı yenilik alınmıştır:
· Tıbbın ve bir bütün olarak müfredatın içerikleri gerçek yaşam süreçlerini anlamayı kolaylaştıracak şekilde birbiri içine girmiş sosyobiyolojik bir bilim olarak kavranması
· Öğrencilerin bilişsel bağımsızlığını arttıran ve ezberlemeyi azaltan probleme dayalı ve diğer aktif öğrenme yöntemlerinin kullanılması
· Müfredatta epidemiyoloji ve kamu sağlığı bilimlerinin oranının arttırılması
· Eğitimde tıbbi becerilere ve temel klinik bilimlere daha erken bir evrede yer verilerek, biyomedikal bilimlerin tıp uygulamasına sıkıca bağlanması
· Hizmet sırasında öğrenmeye vurgu ile öğretim yöntemlerinin iyileştirilmesi
· Bütün tıp fakültelerinde Kapsamlı Genel Hekimlik (Aile Hekimliği) departmanlarının kurulması
· Teorik sınava girebilmek için ilgili dersin uygulamalı sınavından geçer not alma zorunluluğu: belli becerilerde uzmanlaşmaya vurgu yapan yaklaşım (altı yıllık tıp eğitimi tamamlandığında 700’ün üzerinde beceri).
Yeni müfredat esas olarak konferans türü derslere ve eğitimin diğer edilgen biçimlerine dayalı ve uygulama yetenekleri ve yeterlilikleri edinmekten çok teorik bilgiye vurgu yapan olan geleneksel Latin Amerika tıp eğitiminden önemli bir kopuştur. Örneğin 1990’ların başlarında dahi Bütün Amerika Sağlık Örgütü (PAHO) ve Latin Amerika Tıp Fakülteleri Birliği (ALAFEM) tarafından bölgedeki 60 tıp fakültesinde yapılan bir çalışma, okulların % 70’inin kendi ülkelerinin sağlık hizmetlerine katılmadıklarını ve yalnızca % 17’sinin birinci basamağı akademik bir ortam olarak kullandığını ortaya koymuştur. Dahası, öğrenciler Küba’da olduğu gibi diğer sağlık profesyonelleriyle birlikte çok-disiplinli bir ekip içinde çalışmak üzere eğitilmemektedirler[4].
Uygulamada yeni model öğrencileri genelde toplumla ve özgül hastalarla daha erken temasa getirmekle birlikte klinik tıp ve toplum sağlığını daha iyi bütünleştirme bakımından bir ilerlemeyi temsil etmektedir. Aynı zamanda yeni model birinci basamak için daha fazla hekim eğitimi hedefini de başarmıştır: 1990’larda yaklaşık 38 bin hekim (1970’lerdekinin 4 katı) mezun olmuştur ve 2003’de 68 Kübalı hekimin 30 bini aile hekimi olarak çalışmaktadır ve bunlardan 21 bini aile hekimliğinde uzmanlık eğitimi almıştır[5]. Aile hekimliği programının ülkede hızla yayılması, öğrencilerin birinci basamak ortamlarında geçirdikleri zamanı derslerin ve rotasyonların % 10’undan yüzyılın sonunda yaklaşık % 20’sine arttırmak şeklindeki diğer bir değişimle birlikte olmuştur.
Ancak programın hala belli eksiklikleri vardır: öğrencilerden tıbba daha genelci bir yaklaşım benimsemeleri istenmekte, fakat bu perspektifi paylaşmaları gerekmeyen ve bu nedenle rol model olarak hizmet edemeyecek temel ve klinik bilimler uzmanları tarafından eğitilmektedirler. Klinik eğitim hastane temellidir, birinci basamağa dönemsel “akınlar” yapılmaktadır. Temel bilimler klinik yıllardan kesin olarak ayrılmış, tıp fakültesinin konferans salonlarında öğretilmektedir. Sonuç, bazı iyileştirmelerle Flexnerci bir müfredattır. 2003 – 2004 yıllarında Küba çapında 17 bin sağlık profesyoneli (çoğunlukla hekim) ile yapılan görüşme, ikinci ve üçüncü basamakta çalışan hekimler arasında birinci basamakta görevli hekimlerin yeteneklerinin küçümsemenin devam ettiği, tıp öğrencilerinin seçiminde sorunların sürdüğü gibi mesleğin hala zorluklarla karşılaştığı algılarını ortaya koymuştur[6].
Bütün bunlara karşın bu müfredat Küba tarihinde başka hiçbir müfredatın başaramadığını başararak, mezunların mesleki profili ile sağlık sisteminin ve toplumun gereksinimlerini örtüştürmüştür. Uluslararası bir bağlam içinde değerlendirildiğinde müfredatın uygulanması, Charles Boelen’in Dünya Sağlık Örgütü’nde (WHO) görev aldığı dönemde geri bıraktırılmış ülkeler için koyduğu ölçütlere, Boelen ve Dünya Aile Hekimleri Örgütü’nün (WONCA) yaptığı “beş-yıldızlı hekim” tanımına uygundur. Bu, “ilgi, kalite, maliyet-etkililik ve sağlıkta eşitlik gerekliliklerini karşılamak için sağlık ortamının sunması gerekli hizmetler dizisini yürütecek bir beceriler karışımına” sahip olması gereken bir hekimdir[7]. Kübalı aile hekimi profili, beş yıldızlı hekimi tanımlamakta kullanılan niteliklerle iyi örtüşmektedir:
· Bakım sunucu (fiziksel, ruhsal ve sosyal): kapsamlı sürekli iyileştirici, önleyici ve rehabilite edici bakımı kapsar.
· Karar verici: sıklıkla kaynak kısıtlılıkları içinde, hastaların ve toplumun yararını eşit şekilde gözeterek sağlık sorunlarını ele almakta en iyi yöntemi seçmek.
· İletişimci: bireyleri, aileleri ve toplumu sağlıklı yaşam tarzları benimsemeleri ve sağlık çabalarında ortak olmaları için ikna etmek.
· Yönetici: bilgiyi çok-disiplinli ekipler içinde özümsemek ve paylaşmak, sosyal gelişme için birlikte çalışmak.
· Toplum lideri: fiziksel ve toplumsal çevre içinde sağlığın belirleyicilerini anlayarak, çok sayıda insanın yarar göreceği toplum sağlığı etkinliklerine ilgi göstermek.
Küba ve Geri Bıraktırılmış Dünya İçin Ölçeği Büyütmek
Küba’da en son müfredat reformu, akademik eğitimin tıp fakültesi kampuslarından mahalle polikliniklerine taşınmasıyla 2004 - 2005’de başlamıştır. Bu yeni model ülkenin içeride ve dışarıda hizmet için daha fazla Kübalı hekim ve geri bıraktırılmış ülkelerden binlerce hekim eğitme taahhüdüne bir yanıt olarak tıp kontenjanlarında önemli genişleme sağlamıştır.
Yabancı öğrencilere tıp eğitimi vermek Küba için yeni değildir: 1960’ların başlarından 2004 yılına kadar dünyanın çeşitli ülkelerinden 3.612 öğrenci Küba’da hekimlik eğitimi almışlardır. Bu taahhüt 1999 yılında Latin Amerika Tıp Fakültesi (ELAM) açılarak büyük ölçüde güçlendirilmiştir. Fakültenin açılması, Küba hükümetinin küresel sağlık krizine yanıta uzun-erimli bir katkı olarak sağlık insangücü kaynağı eğitimini üstlenme kararını yansıtmaktadır. Hükümet başlangıçta ELAM’a genellikle Latin Amerika ve Karayipler’den düşük gelirli ailelerden gelen öğrencilere tam burs vererek 10 bin hekim adayı kabul etmiştir. Bu inisiyatif Küba’nın Afrika’da tıp eğitiminin yaygınlaştırılmasına katılımıyla tamamlanmıştır. 2005 yılında okulun ilk mezuniyet töreninde Başkan Fidel Castro 2015 yılına kadar Güney yarımküreden 100 bin hekim daha mezun etme sözü vererek Küba’nın uluslararası taahhüdünü daha da yükseltmiştir[8]. Küba’da tıp fakültelerine kabul edilen öğrenci sayısı, diğer ülkelerde Kübalı hekimler için artan talebe yetişebilmek için 2000 yılından itibaren artmıştır. 1963 yılından beri yoksul ve dışlanmış topluluklara tıbbi hizmetler sağlayan bir program aracılığı ile Kübalı hekimler bu ülkelere gönüllü olarak gitmektedirler.
Ancak eğitim hala göreli olarak “küçük ölçekte ölçek büyütmekle” sınırlıdır. Tarihteki en yenilikçi müfredat reformu için itici gücü Venezuela’nın Barrio Adentro programı sağlamıştır. Barrio Adentro programı Venezuela hükumeti tarafından 2003 – 2004 yıllarında esas olarak Kübalı hekimlerin görev aldığı topluma-dayalı klinikler yoluyla temel sağlık hizmetlerini bütün ülkeye yaygınlaştırmak amacıyla başlatılmıştır (2008 yılında 14 bin Kübalı hekim bu program içinde yer almaktadır). Venezuela sağlık yetkilileri kapsamlı bir ulusal kamu sağlığı sistemi için en kısa zamanda 20 – 30 bin yeni hekime gereksinimleri olduğunu hesaplamışlardır. Aynı yıllarda yurtdışında çalışan aile hekimlerinin sayısında ani bir artış yaşanması, Küba’da da hekim gereksinimini arttırmıştır[9]. Sonuç olarak yeni bir müfredat modelinin geliştirilmesini kolaylaştıran kilit faktör kaynak sorundur: Venezuela’nın sağlık ve tıp eğitimi altyapısına yönelik büyük yatırımlar için mali kaynaklara ve Küba’nın müfredat tasarımında on-yıllarca deneyimi olan tıp eğitimcilere (insan kaynağı) sahip olması.
Sonuç olarak her iki ülkede eşzamanlı olarak yeni ve oldukça benzer tıp eğitimi programları geliştirilmiştir: Venezuela’nın “duvarsız tıp fakültesi” (Ulusal Kapsamlı Toplum Hekimliği Eğitim Programı - UKTHEP)[10], Küba’daki 498 poliklinikten 292’sini kapsayan Poliklinik Üniversitesi Tıp Eğitimi Programı’nın (PÜTEP) ikizidir. Bu modelde bütün eğitimin % 75 – 80’i, teorik içeriğin uygulama etkinlikleriyle pekiştirildiği merkezi öğretim birimi olan akredite bir polikliniğe[11] bağlı birinci basamak kurumlarda verilmektedir. Öğrencilerin 6 yıllık eğitiminin dörtte biri hastanelerde ve diğer tesislerde geçer.
Küba ve Venezuela programlarındaki öğretim kadrosu tıp fakültelerindeki temel bilimler veya klinik bilimlerde uzmanlaşmış öğretim üyeleri değil, temel sağlık hizmeti sunan hekimlerdir (aile hekimleri). Bu hekimler öğretim rollerini ve müfredatta yer alan dersleri özümsemek için ek bir mezuniyet sonrası eğitim alarak “hekim-tutör” olurlar. Çekirdek eğitim materyali olarak her disiplin için kendi uzmanlık alanında önde gelen profesörler tarafından hazırlanmış CD ve videoya-dayalı dersler kullanılır. Bu materyal hekim-tutörler rehberliğindeki probleme-dayalı ve diğer aktif öğrenim yöntemleriyle ve öğrencilerin kendi başlarına yararlanmaları beklenen bir kütüphaneyle desteklenir.
PÜTEP modeli, ana akademik ortamların tıp fakültesi sınıfları ve hastaneler olduğu, öğrencilerin polikliniklerde ve diğer birinci basamak kurumlarda üslenmek yerine, bu kurumlarda rotasyon yaptıkları “geleneksel” Küba müfredatıyla yan yana sürdürülmektedir. 2006 – 2007 akademik yılında toplam 29 binin üzerindeki Kübalı tıp öğrencisinden 16.975’i geleneksel hastane temelli müfredata ve 12.122’si PÜTEP’in toplum temelli müfredata kaydolmuştur[12].
2007 yılından beri her iki Küba modeli ve Venezuela için geliştirilen model, diğerleri yanında anatomi, histoloji, embriyoloji, fizyoloji, fizyopatoloji, hücresel ve moleküler biyolojiyi kapsayan çeşitli biyomedikal bilimleri bütünleştiren morfofizyoloji disiplinini uygulamaya sokarak öğretim yöntemlerinde yenilikler yapmışlardır. Klinik laboratuvar, görüntüleme, parazitoloji, mikrobiyoloji ve patoloji gibi klinik uygulamayla ilişkili temel bilimleri kapsayan morfofizyopatoloji de ayrı bir disiplin olarak geliştirilmiştir. Geleneksel modelde bunlar tıp fakültesinde, PÜTEP müfredatında ise polikliniklerde okutulmaktadır.
Kübalı tıp eğitimciler Venezuela programından Küba için benimsenebilecek ögelere özel dikkat göstererek PÜTEP müfredat tasarımını gözden geçirmeyi ve geliştirmeyi sürdürmektedirler. Her üç programda da (geleneksel Küba modeli, Küba PÜTEP modeli ve Venezuela UKTHEP modeli) altıncı yıl birinci basamak düzeyinde yapılan intörnlükten oluşmaktadır.
Herkes Birine Öğretir
1980’lerdeki müfredat reformundan beri Kübalı aile hekimlerinin yeterlilikleri ve yetkinlikleri arasına öğretim de eklenmiştir. Bu tarihten itibaren intörnler ve asistanlar öğrenci eğitimine katılmaya başlamışlardır. Ayrıca yurt dışındaki Kübalı hekimler de düzenli olarak sağlık teşvikçilerini, ebeleri ve toplumu eğitmektedirler. Ancak Barrio Adentro’nun ve poliklinik üniversitesi modelinin ortaya çıkması ile birlikte artık hekim adaylarını da eğitmeye başlayan Kübalı aile hekimlerine mezuniyet sonrası pedagojik eğitim de verilmeye başlanmıştır. Bu nedenle yeni Küba modelleri, Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu’nun beş yıldızlı hekimlik olarak tanımladığı bakım sunucu, iletişimci, yönetici, karar verici ve toplum lideri işlevlerine yaşamsal bir işlev daha (eğitimcilik) ekleyerek altı yıldızlı hekimlik önermektedir. Küresel eğitimli sağlık profesyoneli eksikliği sorununun çözümüne katkıda bulunmak ve “herkese sağlığı” olanaklı kılmak için 21. yüzyılın hekimi aynı zamanda bir öğretmen olmalıdır.
İleride Yatan Güçlükler
Küba’nın yeni müfredat modeli üç büyük güçlükle karşı karşıyadır. Birincisi nitelik güvencesidir: toplumları tarafında acilen gereksinim duyulan geleceğin hekimleri olacak çok sayıda öğrencinin eğitime alınmasından taviz vermeksizin öğretme – öğrenme sürecinin niteliğini garanti etmek. Bu durum uygulamanın erken evrelerinde, eğitim tasarımının katılan her kişi ve kurum için yeni olduğunda özellikle güçtür. UKTHEP ve PÜTEP müfredatında çeşitli nitelik güvencesi mekanizmalarına yer verilmiştir: hazırlık kurslarına ek olarak hekim-tutörlerin öğretim için akredite edilmeleri ve mesleki kariyerlerinde akademik merdivenin basamaklarında tırmanmayı sürdürmeleri zorunludur. Küba’da her poliklinik aynı zamanda bir eyalet tıp fakültesi tarafından akredite olmak zorundadır ve Kamu Sağlığı Bakanlığı düzenli olarak dışsal değerlendirmeler yaparak tıp fakültelerinin ve eğitim tesisi olarak yetkilendirilmiş kurumların performanslarını değerlendirir.
Başarı veya başarısızlığın nihai kanıtı yalnızca orta ve uzun-erimli sağlık çıktılarıyla ölçülebilir; ancak halen Küba’da PÜTEP’in çeşitli boyutlarını (öğrencilerin edindiği bilgi ve beceriler, öğrenci-öğretim görevlisi-hasta tatmini, poliklinik örgütlenmesi, akademik eğitimin etkinliği ve tıp eğitiminin sağlık hizmetlerine etkisi) değerlendirmek için çeşitli longitudunal çalışmalar yürütülmektedir. Bu çalışmalar Havana Yüksek Tıp Bilimleri Enstitüsü ve diğer tıp fakülteleri ile Ulusal Halk Sağlığı Okulu tarafından yürütülmekte olup, sonuçlar geleneksel eğitimle karşılaştırılacaktır.
İkinci güçlük, kaynakları yeni modellerin kıt olan ülkelere uyarlanması ve üçüncü güçlük, bu boyuttaki hekim eğitimine karşı muhalefetin üstesinden gelmektir. Küba’da böyle radikal dönüşümlere karşı direnç az sayıda sağlık profesyonelinden geldiğinden son güçlük belki de en kolay karşılanabilecek kaygıdır. Fakat bazı ülkelerde gelenekler çok köklü olabilir ve hekim insangücü kıtlığına veya dengesiz dağılımına rağmen profesyoneller yeni seçenekleri göz önüne almakta daha az açık olabilirler. Özel hekimliğin kural olduğu ülkelerde hekimlik mesleği içinde yerleşik çıkarlar, müşteri havuzlarını ekonomik olarak etkileyebilecek herhangi bir modeli benimsemekte güçlü engeller oluşturabilirler. Böyle durumlarda dengeyi sağlamak hükümetlerin ve liderlerin politik isteklerine ve sağlık hizmeti alamayanların taleplerini duyurabilmelerine bağlı olacaktır.
[1] Suárez, M., MS, Sacasas, F. ve Duran, F. (2008). Cuban Medical Education: Aiming for the Six-Star Doctor. MEDICC Review, 10(4): 5 – 9.
[2] Delgado García G. El servicio médico rural en Cuba. Antecedentes y desarrollo histórico. Cuadernos de Historia de la Salud Pública No. 72: Temas y personalidades de la historia médica cubana. Havana: Consejo Nacional de Sociedades Científicas; 1987.
[3] Government of Cuba. Ministry of Public Health. Folleto del Servicio Médico Rural [undated mimeographed report].
[4] Fernández Sacasas J. Educación médica superior: realidades y perspectivas a las puertas del nuevo siglo. Havana: Centro Nacional de Perfeccionamiento Médico; 1999.
[5] Government of Cuba. Ministry of Public Health. National Statistics Division. Anuario Estadístico de Salud 2005. Havana; 2006.
[6] Fernández Sacasas J. El diálogo ético en la ofensiva por la excelencia. Rev Cubana Salud Pública. [serial on the Internet] 2006;32(4). [cited 12 Sep 2008]. Available from: http://scielo.sld.cu/scielo.php.script=sci_arttext&pid=S0864- 34662006000400005&lng=es&nrm=iso&tlng=es
[7] Boelen C. The five-star doctor: An asset to health care reform. [monograph on the Internet]. Geneva: World Health Organization; 1993. [cited 23 Aug 2008]. Available from: https://www.who.int/hrh/en/HRDJ_1_1_02.pdf
[8] Castro Ruz F. Speech at the first graduation of students from the Latin American Medical School. Havana. 20 Aug 2005. [monograph on the Internet]. [cited 5 Sep 08]. Available from: http://www.cuba.cu/gobierno/discursos/2005/ing/ f200805i.html.
[9] Edith D, Terrero A. Salud pública cubana: Otra vuelta de rosca. Bohemia. [serial on the Internet]. 24 Mar 2008. [cited 23 Aug 2008]. Available from: http:// bohemia.cu/2008/03/24/encuba/salud.html.
[10] Bu programa ilişkin detaylı bilgi için bkz: http://insanbu.com/a_haber.php?nosu=1168 (toplam 5 bölüm).
[11] Akredite eğitim polikliniğinde klinik, güçlendirilmiş laboratuvar ve rehabilitasyon tesisleri yanında dokümantasyon merkezi ve bilgisayar donanımlı sınıflar bulunur.
[12] Government of Cuba. Ministry of Public Health, Vice Ministry for Medical Education and Research. Matrícula definitiva por carreras curso 2007-2008. [database] 2008, Jan 28.
Poliklinik Üniversite Tıp Eğitimi Programı (PÜTEP), Küba, 2008 – 2009 Akademik Yılı[1]
1. Yıl:
Morfofizyoloji 1. Hücre ve Doku, Prenatal Gelişim (10 hafta)
Morfofizyoloji 2. Deri ve İskelet-kas sistemleri (8 hafta)
Morfofizyoloji 3. Sinir Sistemi (12 hafta)
Morfofizyoloji 4. Metabolizma, Endokrin ve Üreme Sistemleri (10 hafta)
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) 1 (20 hafta)
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) 2 (22 hafta)
Felsefe ve Sağlık 1 (17 hafta)
Felsefe ve Sağlık 2 (22 hafta)
Sağlık Enformasyon Teknolojisi 1 (17 hafta)
İngilizce 1 (17 hafta)
İngilizce 2 (22 hafta)
Beden Eğitimi 1 (17 hafta)
Beden Eğitimi 2 (22 hafta)
2. Yıl
Morfofizyoloji 4 (devam) (6 hafta)
Morfofizyoloji 5 (10 hafta)
Tarih (6 hafta)
Küba Tarihi (10 hafta)
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) 3 (16 hafta)
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) 4 (21 hafta)
İngilizce 3 (16 hafta)
İngilizce 4 (21 hafta)
Beden Eğitimi 3 (16 hafta)
Beden Eğitimi 4 (21 hafta)
Morfofizyopatoloji 1 (10 hafta)
Morfofizyopatoloji 2 (12 hafta)
Sağlık Bakımı Psikolojisi 1 (21 hafta)
Sağlık Enformasyon Teknolojisi 2 (21 hafta)
3. Yıl
Klinik Tıbba Giriş ve Tıbbi Semiyoloji (20 hafta)
Klinik Laboratuar (20 hafta)
Görüntüleme (20 hafta)
Sağlık Bakımının Psikolojisi 2 (20 hafta)
Farmakoloji 1 (20 hafta)
Farmakoloji 2 (20 hafta)
İngilizce 5 (20 hafta)
İngilizce 6 (20 hafta)
Dahiliye (20 hafta)
4. Yıl
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) 5 (6 hafta)
Genel Cerrahi (10 hafta)
Kadın Hastalıkları ve Doğum (10 hafta)
İngilizce 7 (24 hafta)
İngilizce 8 (13 hafta)
Pediatri (16 hafta)
5. Yıl
Halk Sağlığı (9 hafta)
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) 6 (7 hafta)
Psikiyatri (6 hafta)
İngilizce 9 (10 hafta)
İngilizce 10 (11 hafta)
Ortopedi ve Travmatoloji (6 hafta)
Üroloji (3 hafta)
KBB (3 hafta)
Göz (3 hafta)
Dermatoloji (3 hafta)
Tropikal Tıp (3 hafta)
Adli Tıp (12 hafta)
6. Yıl (İntörnlük)
Dahiliye (12 hafta)
Pediatri (12 hafta)
Kadın Hastalıkları ve Doğum (8 hafta)
Cerrahi (8 hafta)
Kapsamlı Genel Tıp (Aile Hekimliği) (8 hafta)
* Listede seçmeli dersler yer almamaktadır. Öğrenciler 5. Sınıfın sonunda ulusal lisans sınavına girerler ve başarılı olanlar intörnlük eğitimine devam ederler.
Küba Tıp Eğitimi Tarihinde Önemli Olaylar
1726 Küba’da ilk tıp eğitimi Dominican Order (Roma Katolik Kilisesi) tarafından başlatıldı.
1728 Bünyesinde bir tıp fakültesi de barındıran Havana Üniversitesi kuruldu.
1842 Havana Üniversitesi kiliseden ayrıldı (sekülerleşti); tıp eğitiminde reform yapılarak bilimsellik daha fazla vurgulandı; klinik tıp başladı.
1919 Temel, klinik öncesi ve klinik bilimlere adanmış 6 yıllık Flexner modeli benimsendi.
1942 Flexner modeli hasta birey bakımına yönelik olarak geliştirildi; öğrenci, intörn ve asistanlara hastane temelli eğitim benimsendi.
1956 General Batista Havana Üniversitesi’ni kapattı.
1959 Tıp Fakültesi 161 profesöründen geriye kalan 23’üyle yeniden açıldı.
1963 Kamu sağlığı sistemine hekim sağlamak için tıp fakültesine kabulü arttırmak üzere acil durum müfredatına geçildi.
1970’ler Temel sağlık hizmetleri modeli olarak kapsamlı bakım toplum polikliniği yaratıldı.
1976 Tıp eğitiminin sorumluluğu Kamu Sağlığı Bakanlığı’na devredildi. Havana, Santa Clara ve Santiago de Cuba’da Yüksek Tıp Bilimleri Enstitüleri kuruldu.
1980’ler Tıpta uzmanlık alanları 54’e çıkartıldı; bütün Küba eyaletlerine tıp fakülteleri açıldı
1982 Tıp fakültesine öğrenci kabul şartları, aşılama, motivasyon ile birlikte akademik performansı kapsayacak şekilde sıkılaştırıldı
1982 – 1985 Müfredatta aile hekimi programı için Temel Genel Pratisyen (TGP) yetiştirmek üzere reform yapıldı. Toplum içindeki eğitim arttırıldı, fakat tıp fakültesi kampüsü ve hastane temelli vurgu korundu
1984 Aile hekimi programı başlatıldı; Kapsamlı Genel Hekimlik (Aile Hekimliği) yeni bir uzmanlık alanı olarak açıldı.
1986 İlk kez teorik ve uygulamalı ulusal lisans sınavı yapıldı. Sınavları dışarıdan eğitimciler yaptı.
1996 Tıp Eğitiminde Kalite Güvencesi: eğitim merkezlerinin akreditasyonu için daha zorlu önkoşullar getirildi.
1997 Tıp Eğitimi Master Programı başlatıldı.
1999 Latin Amerika Tıp Fakültesi açıldı.
2000 Uzaktan eğitim için Sanal Sağlık Üniversitesi kuruldu.
2004 – 2005 75 poliklinikte Üniversite Polikliniği programı denemesi başladı; birinci basamak uzmanları, hekim eğiticisi olmak üzere uygulama yaptılar.
2007 – 2008 Bütün tıp öğrencilerine ilk iki yılda, temel bilim konularını bir araya toplayıp bütünleştiren morfofizyoloji eğitimi verilmeye başlandı.
Akif Akalın
[1] Ministry of Public Health, Havana. Vice Ministry for Medical Education and Reseach. September 1, 2008.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder