Bir haftadır dünyanın en soğuk coğrafyalarından birinden, Kanada’dan art arda “sıcaklardan” ölüm haberleri geliyor. Bu yazı kaleme alındığında ölü sayısı 30’u geçmişti. Haberler ölümlerden son haftalarda özellikle Quebec’i teslim alan “sıcak dalgasını” sorumlu tutuyorlar. Başta yakışıklı başbakan Trudeau olmak üzere yetkililer halkı “kendilerini sıcaktan korumaya” davet ediyorlar.
KATİL SICAK DALGASI MI?
Kanada kuzey yarıkürenin soğuk bir coğrafyasında yer alıyor. Yaz aylarında ortalama sıcaklıkların 20’li derecelerde olduğu ülkede, son yıllarda “iklim değişikliği” nedeniyle ortalamalar 30’lu derecelerde seyrediyor. Buna coğrafyanın dünyanın en büyük göllerine ev sahipliği yapması nedeniyle aşırı nem de eklenince, hissedilen sıcaklık gündüz 40’lı dereceleri buluyor.
İnsan aslında çevresel koşullara oldukça iyi uyum sağlayabilen bir organizma, fakat aşırı sıcak bu sınırları zorladığında ölümler görülüyor. Bu anlamda katil “ilk bakışta” sıcak dalgası gibi görünüyor. Organizma aşırı sıcağa karşı yanıt veremiyor ve yaşamını yitiriyor.
Fakat ölümler daha yakından incelendiğinde, geçen hafta başlayan sıcak dalgasında ölenlerin bazı ortak özellikleri olduğu görülüyor:
- Yaşlılar: Ölenlerin hemen çoğu yaşlı ve yalnız yaşıyor. Çoğu yaşamını “yaşlılık aylığı” ile sürdürüyor veya kamusal yardımlarla geçiniyor. 50’li yaşlarda olanlar işsiz.
- Barınma koşulları: Ölenler arasında evsizler var. Evsiz olmayanların barınma koşullarına bakıldığında Quebec Halk Sağlığı Departmanı, evlerde klima olmadığına dikkat çekiyor. Ölümlerin çoğu yüksek binaların üst katlarında gerçekleşmiş.
- Çarpık yapılaşma: Bütün Quebec sıcak dalgasına maruz kaldığı halde, ölümler Montreal’in Parc Extension ve Hochelaga-Maisonneuve gibi yeşil alanlardan yoksun merkezi ve doğu bölgelerinde yoğunlaşıyor. Bu bölgelerin Quebecli yoksullara ev sahipliği yaptığı sır değil. Meteorologlar ve şehir planlamacılar bu bölgeler için “ısı adası” tabirini kullanıyor.
- Sağlık koşulları: Ölenlerin tıbbi öyküsüne bakıldığında mental durumlar ve kalp hastalıkları nedeniyle tedavi gördükleri anlaşılıyor.
SICAK ZENGİN SEMTLERE UĞRAMIYOR MU?
Henüz Quebec’in zengin semtlerinden bir ölüm haberi gelmedi. Bu semtlerde de sıcaklık dışarıda 40’lı derecelerde hissedilmesine rağmen, “katil” evlerin içine giremiyor. Büyük çoğunluğu iki katlı ve müstakil olan zengin evleri, önlerindeki küçük yüzme havuzlarıyla insan organizmasının çevresel koşullara uyum yeteneğinin artmasına yardımcı oluyorlar.
Quebec Halk Sağlığı Departmanı müdürü Horacio Arruda, “banliyölerde, havuzlu ve klimalı bir evde yaşıyorsanız, Montreal şehir merkezinde dördüncü kattaki küçük bir dairede yaşayan işsiz biriyle aynı koşullara maruz kalmıyorsunuz” diyerek, ölümlerdeki eşitsizliğe vurgu yapıyor.
YETKİLİLER UYARIYOR!
Kanada’da da yetililer, Türkiye’de olduğu gibi yurttaşlarını “doğal” afetlere karşı uyarıyor. Hani bizde de Sayın Vali’ler insanları su baskınlarına karşı uyarır ya, aynı öyle.
Yetkililer, “komşularınızı kontrol edin” diyor. Bol bol sıvı alın, gerekmedikçe sokağa çıkmayın, serin yerlerde durun diyorlar. Klimalı “kamusal” alanlara gidin diyorlar. Aynı bizim yetkililerimiz gibi insanların bunları düşünemeyecek kadar geri zekalı olduğunu düşünüyor olmalılar.
Oysa yetkililerden beklenen insanları uyarmak değil, Quebec Halk Sağlığı Departmanı’nın verilerini değerlendirmek ve insanlara sıcağın onları öldüremeyeceği yaşam koşulları sağlamak. Montreal'in “ısı adalarını” kim ortadan kaldıracak? Barınma koşullarını kim düzeltecek?
GERÇEK KATİL EŞİTSİZLİKLER
İklim değişikliği etkilerini yeni göstermeye başlamadı. Geçtiğimiz yıllarda da Kanada’da yaz aylarında çok sayıda ölüm gerçekleşti. Avrupa’da da sıcak dalgaları görülen yıllarda birçok insan yaşamını yitirdi. Fakat dünyanın neresinde olursa olsun, sıcak dalgalarında yaşamlarını yitirenlerin ortak bir yönü var: toplumun dezavantajlı kesimlerinden olmak.
Yani aslında sıcaklar değil, eşitsizlikler öldürüyor. Sıcaklar zenginlerin kapısının önünden geçemezken, yoksulların evlerinin ortasında kamp kuruyor. Belki sıcak dalgalarıyla mücadele etmek mümkün değil, fakat eşitsizliklerle mücadele etmek çok kolay. Yeter ki katilin adı doğru belirlensin ve üzerine gidilsin.
Akif Akalın
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder