Venezuela: Kadınlar ve bir halkın sağlığı

Geçen Aralık’ta genç bir erkek bana okulundan mezun olacağını söyledi ve benden velisi olmamı istedi. Bu birini onurlandırır; fakat bir kapsamlı toplum hekimi olarak mezun olacağını söylediğinde(*), on yıl önce bu ülkedeki halk tabakasında yaşayan yurttaşlar için (sosyoekonomik bakımdan dezavantajlı olanlar) sağlık yasasının “öde veya öl” olduğunu bilince, bu durum daha da heyecan verici hale geliyor.

Velisi olduğum kapsamlı toplum hekimleri programının ikinci döneminden mezun olan delikanlının Venezuela Bolivarcı Üniversitesi’nin mezun ettiği 6 bin öğrenciden biri olduğunu öğrendim. Daha kesin bir ifadeyle, velisi olduğum genç Karakas’ın en kalabalık bölgesi olan Coche Nucleus’dan mezun olan 15 öğrenciden biriydi. Ve şimdi bir doktor olan Lenin Aponcio (velisi olduğum genç) sayesinde birçok şey öğrendim; örneğin bu 6 bin kişilik ikinci dönem mezunlardan önce, ilk dönemde 8 bin kişi mezun olmuştu.

Ve sonunda büyük mezuniyet töreni anı geldi… ama bir sürprizle! Birer birer diplomalarını almaları için mezunların isimlerini okuyorlardı. Örneğin Merys, Rubina, Elvis, Maria Luisa, Daisy, Maryuri, Yeltza, Jenni, Vivean, Karina, Loimar y Francisca. Ve sıra benimkinde. Kendi mezuniyet grubu içinde Lenin tek erkek ve diğer 15 öğrencinin 14’ü kadın. 14 kadın hekim.

Kadınlar, yaşam, politika

Venezuela’da kadınlar Devrimin yatağını hazırlıyorlar. Bunu hepimiz biliyoruz; belediye başkanlarının % 63’ü kadın, mahalle konseyleri sözcülerinin % 70’i kadın… ve Bolivarcı devrim 12 yılda 38 kadın bakana sahip oldu (daha önceki 40 yılda 27 kadın bakan olmuştu – bunu hepimiz biliyoruz fakat şüphesi olanlar için yinelemekte fayda var).

Ve şimdi bu parmak ısırtan Venezuelalı kadınlar, insanlarının sağlığı için savaşın ön saflarına tırmanıyorlar.

Mezuniyet töreni ciddi bir olay, fakat aynı zamanda daha az ciddi bir şeyler de sunuyor; birlikte eğlenmek. İnsanlar arasındaki bağlar eğlenirken sıkılaşır. Tören, mezun grubunun velisi ve aynı zamanda yeni mezunların intörnlüklerini yaptıkları ve gece nöbetlerine kaldıkları Coche Hastanesi’nin yönetici yardımcısı olan Dr. Armando Graterol ile konuşma fırsatı sunuyor.

 Venezuela’da Sağlık Bakımı Sunumunda Dönüşümün Kanıtları

Mezuniyet töreni, halk kesimlerinin sağlığı hakkında daha fazla şey öğrenme fırsatıdır. Burada halk kesimleri terimi, belli elit kesimlerin dezavantajlıları veya mülksüzleştirilmişleri horlamak için kullandığı aşağılayıcı anlamıyla kullanılmamaktadır. Ve böylece ilk sosyal kanıt ortaya çıkar: Bolivarcı üniversite halk kesimlerine hekim olarak mezun olma olasılığı sunmaktadır.

İkinci kanıt ise çağdaş Venezuela sağlık bakımı tarihindedir.

1998: Büyük kentsel mahallelerde ve köylerde halkın sağlık bakımına erişimi çok azdır. Bazı yetersiz kamu hastaneleri dışında sağlık bakımı özel klinikler, laboratuvarlar ve büyüyen ilaç ve sağlık sigortası sektörleri yararına ticarileştirilmiştir. Sağlık bakımı için kredi kartı ve sağlık sigortası pazarlık yapılmaktadır.

2000: Bolivarcı devrim, en çok gereksinimleri olanlara acil tıbbi yardım sağlamak üzere ilk büyük sosyal programı olan Bolivar 2000 Projesi’ni başlatır. Program, yıllardır ameliyat olabilmek için bekleyen binlerce insanı ameliyat etmek için bütün ülkeyi dolaşan gezici askeri cerrahi birimlerinden oluşmuştur. Bu bir halkın sağlığı için askeri bir programdır.

2003: Bolivarcı hükumet Küba’nın yardımıyla devasa Barrio Adentro 1 (temel sağlık hizmetleri klinikleri) programını başlatır; insanlara kendi mahallelerinde temel sağlık hizmeti sunan 20 bin hekim katılır. Program, ilaçlar dahil tamamen ücretsizdir.

2005: Barrio Adentro 1 programı, KTM ile birlikte (Kapsamlı Tanı Merkezleri; en son teknolojiyle donatılmış ve Kapsamlı Rehabilitasyon Kliniği (KRK) olan klinikler) Barrio Adentro 2’ye genişletilir. Bunu hastane altyapısını iyileştirmek üzere Barrio Adentro 3 izler.

Bunların hepsine başka programlar eklenmiştir. Bunlar arasında daha önce tedavisi olanaksız körlüğe mahkum edilmiş olan hastalar için katarakt ameliyatı yapılan geniş bir program olan Mission Miracle (Mucize Misyonu) bulunmaktadır. Bu da Küba ve Karakas ile Havana arasında kurulan gerçek bir hava köprüsü sayesinde başarılmıştır.

Aynı zamanda çok büyük bir hastane olan ve yalnızca Venezuealalı çocuklara değil, diğer ülkelerin çocuklarına da hizmet sunan Çocuk Kardiyolojisi Hastanesi inşa edilmiştir.

Aklıma gelmişken, Barrio Adentro, KTM, KRM, Mücize Misyonu, Çocuk Kardiyolojisi, bunların hepsi tamamen ücretsiz hizmetlerdir.

“Objektif” gazetecilik

Bu büyüklükteki programlar kuşkusuz medya ilgisini hak ederler. Venezuela’nın ana akım özel medyası ve uluslararası meslekdaşları kendilerini bu işle görevlendirdiler… fakat kendi tarzlarında.

Bir haberde Kübalı hekimlerin Venezuela’ya sızan tehlikeli özel ajanlar olduğunu söylediler. Aynı zamanda yapılan binlerce cerrahi operasyon arasından bir izole tıbbi hatayı veya tedavinin işe yaramadığı bir hastayı gördüler… bunların nasıl veya neden olduğu önemli değildi, yalnızca medya manipülasyonu ve yanlış bir düşünce ağı yaratmak önemliydi.

İnsanlar gazetecilerin hayal ettiklerinden daha az naif olduğundan, medya kampanyaları işe yaramadı ve en azından mahallelerinde bir hekime sahip olan hastalar yığınlar halinde hekimlere gittiler. Halk bu sağlık bakımının ne kalitede, ne kadar insancıl ve ücretsiz olduğunu keşfetti.

Şimdi artık “sızan Kübalı ajanlar” olarak yaftalanamayacak olan genç kapsamlı toplum hekimlerini bekleyen de tam olarak budur. Can havliyle tıbbi yeterliliklerini sorgulayan medya stratejisi işe yaramayacaktır.

Devrim yıllarındaki çağdaş sağlık tarihini analiz ve özetleme zamanı geldi.

1999: İmtiyazsız halk kesimleri için tıbbi bakım hemen hemen yoktur.

2000 – 2012: Ulusal düzeyde halkın temel sağlık hizmetlerine kavuşması kitlesel programlarla yerine getirilmiştir.

2012: Kapsamlı Toplum Tıbbı’nın ilk iki dönem öğrencileri mezun olmuştur; birincisi Ağustos’ta 8 bin hekim ve ikincisi 6 bin hekim, toplam 14 bin genç hekim eder.

Bugün ve gelecek

Geleceği kestirmek kolay. Basit bir farazi değerlendirme, halk kesiminden bir yurttaşın aile, arkadaşlar ve yakınları arasında 100 kişilik bir çevresi olduğunu ortaya koyar.  

O halde aşağı yukarı 1.400.000 yurttaş bu 14 bin genç hekime kendi mahallerinde erişebilecektir. Bu arada Bolivarcı üniversitede gelecek mezun gruplarını oluşturacak hekimler eğitilecektir.

Sonuç açıktır. Bolivarcı devrim 10 yılda yalnızca mahallelerinde tıbbi hizmet olmayan halk kesimlerine ulaşmamıştır, bu kesimler şimdi kendi hekimlerini yaratmaktadırlar.

Batılı ülkelerdeki ana akım medya mahreçleri iyi niyetli izleyicilerini Başkan Chavez’i bir “tiran, diktatör ve Kübalaşan bir Venezuela popülisti” olarak göstererek şaşırtabilirler, fakat milyonlarca yurttaş bu masala inanmadı ve iyi niyetlerini seçimlerde başkanlarını üçüncü dönem için yeniden seçerek ifade ettiler.

Bu arada çeşitli Avrupa şehirlerinin caddelerinde binlerce gösterici kendi sağlık hakları için (daha önce kazandıkları, şimdi kötüleşen) gösteri yapıyor…

(*) Kapsamlı Toplum Tıbbı, Kübalı hekimlerin Barrio Adentro sağlık programında görev aldığı ve aynı zamanda Venezuelalıları hekim olmak üzere eğittikleri devletin tıp programıdır. Sonunda Kübalı hekimlerin yerini alacak yeterli sayıda Venezuelalı hekim eğitilerek, Venezuela’da tamamen yeni bir sistem kurulacaktır. 6 – 7 yıl süren bu program ücretsizdir ve öğrenciler aylık küçük burslarla desteklenirler. Sonuç olarak, daha önce ülkenin elit (ve pahalı) tıp fakültelerine giremeyen binlerce yoksul Venezuelalı şimdi hekim olmak üzere eğitilmektedirler. Genellikle mezunlar mesleklerini kendi mahallelerinde icra etmekte ve böylece Venezuela’da ücretsiz sağlık bakımı sunumunu yaygınlaştırmaktadırlar.

Jean Araud

Çeviren: Akif Akalın

KAYNAK

Araud, J. (2013). Venezuela: Women and the Health of a People. http://venezuelanalysis.com/analysis/7664 (Erişim: 31 Mart 2013).