BBC Sağlık Muhabiri Philippa Roxby 17
Mayıs 2015 tarihinde sağlık köşesinde bir makale yayınladı. Makalesinde
Kanadalı bir bilim insanının Kamboçya’da oldukça yaygın bir sağlık sorunu olan
demir eksikliği anemisine ilaç şirketlerini zengin etmeden nasıl çözüm
bulduğunu anlatıyor.
Öykü altı yıl önce Kamboçya’yı
ziyaret eden Christopher Charles’ın, Kandal eyaletinin köylerinde çocukların
bedensel ve mental bakımdan gelişme geriliği gösterdiklerini ve kadınların
sürekli baş ağrısı ve yorgunluk çektiklerini fark etmesiyle başlıyor.
Bu tür durumlarda kapitalist tıbbın standart uygulaması,
hekimlerin hastalarının demir eksikliğini gidermek amacıyla demir preparatları reçete
etmesidir. Ancak bu “formül” dünyanın büyük bir bölümünde çok işe yaramıyor.
Bunun nedeni dünyanın birçok yerinde insanların hekimlerin reçetelerine
yazdıkları ilaçlara verecek paraları olmayışı.
Kuşkusuz tek neden bu değil. Dünyanın
bazı coğrafyalarında demir preparatlarına erişim kolay değil. Diğer yandan
ilacın yan etkileri nedeniyle bazı hastalar tarafından kullanılmak istenmemesi
de söz konusu.
DOKTORLAR İLAÇ ŞİRKETLERİNİ ZENGİN ETMEDEN DE HASTALARINA YARDIM EDEBİLİR
Kamboçya gibi geri bıraktırılmış
ülkelerde kadınlar ve çocuklar arasında demir eksikliği anemisi neredeyse
toplumun yarısını etkiliyor. Yani dünya ölçeğinde milyarlarca insandan söz
ediyoruz. Dünya Sağlık Örgütü iki milyar
insanın çoğunlukla demir eksikliği anemisine bağlı anemik olduğunu tahmin
ediyor.
Fakat kapitalist tıbbi sanayi
kompleksin güdümündeki tıp eğitimi öğrencilerine sağlık sorunlarının çözümü
için yalnızca reçete yazmayı
öğretiyor. Hekimin yazdığı reçetenin hangi parayla alınacağı, hastaların ilacı
bulup bulamayacağı veya yan etkileri nedeniyle kullanamayan veya kullanmak
istemeyen hastalara nasıl yardımcı olunacağı kapitalist tıp eğitiminin konusu
değil. Belki umurunda da değil. Bayer CEO’sunun daha geçen yıl böbrek ve
karaciğer kanseri tedavisinde kullanılan bir ilacı Hindistanlı hastaların
alamadığı söylendiğinde, “biz bu ilacı yoksullar için üretmedik” dediğini
unutmadık.
Kamboçya’da insanların demir
eksikliği yaşamasının ana nedeni yoksullukları nedeniyle yeterince
beslenememeleri. Yoksulların sıradan bir öğünü pilav ve balıktan oluşuyor ve
günde iki öğün yiyorlar. Bunları genellikle kendileri yetiştiriyor veya
avlıyorlar. Yani parayla satın almıyorlar. Aslında isteseler de alamazlar,
çünkü paraları yok. Dünyada yiyecek almaya parası olmayan milyarlarca insan
yaşadığını bile bile tıp eğitiminin öğrencilerine yalnızca hastaları için
parayla satın alınabilecek ilaç reçete etmeyi öğretmesi, bu kurumların dünya
gerçeklerinden ne kadar kopmuş olduklarını gösteriyor.
HALA HELAL SÜT EMMİŞ BİLİM İNSANLARI VAR
Kanadalı bilim insanı, Kamboçyalı
yoksul köylülerin demir eksikliği anemisi sorununu çözmek için bilimsel
yayınları araştırdığında, yemeklerin demir tencerelerde pişirilmesi durumunda
demirin gıdalara geçerek, demir içeriklerini arttırdığı bilgisine ulaşıyor. Bu
bilgiyi yoksul insanların yararına nasıl kullanabileceğini düşünen Christopher
Charles, Kamboçya kültüründe insanların balığın kendilerine şans getirdiğine
inandığı gözlemiyle bilgiyi birleştirerek, balık şeklinde demirler döktürüyor.
Şans Getiren Demir Balık adını verdiği dökümü, tencerede yiyeceklerle
pişirildiğinde besinlere doğru yoğunlukta demir geçecek şekilde tasarlıyor.
Charles’ın reçetesi kapitalist tıp
icra eden hekimlerin reçetesinden biraz farklı:
“İçine Şans Getiren Demir Balık
konmuş su veya çorbayı 10 dakika kaynatın, sonra “balığı” alın, biraz limon
sıkın (limon vücutta demirin emilmesini kolaylaştırmak için)”.
Bu reçete her gün doğru bir şekilde
kullanıldığında, bir erişkinin günlük demir gereksiniminin yüzde 75’ini
karşılıyor. Eyaletteki birkaç yüz köylü üzerinde yapılan deneyler, bir yıllık
tedaviden sonra hastaların yarısına yakınının sorununun çözüldüğünü göstermiş.
İLAÇ ŞİRKETLERİNİN PAHALI TABLETLERİNDEN DAHA ÜSTÜN
Öykü burada bitmiyor. Demir ilaçları
almaya parası yetenler belki “parası olmayanlar demiri kaynatmakla uğraşsın,
biz ilacımızı içer sorunumuzu çözeriz” diye düşünebilir. Fakat Liverpool
Tropikal Tıp Okulu Uluslararası Halk Sağlığı Bölümü başkanı Profesör Imelda
Bates farklı düşünüyor:
“Bu tür yaklaşımlar gerçekten iğrenç
olan demir tabletlerinden çok daha iyi. Kültürel olarak kabul edilebilir ve çok
pahalı olmayan bir şeyse, anemi düzeyindeki herhangi bir iyileşmenin büyük
faydası vardır”.
Bugün Kamboçya’da 2.500 aile “demir
balık” kullanıyor ve demir balık üreticisi ülkedeki hastanelere ve sivil toplum
kuruluşlarına 9 bin kadar demir balık dağıtmış. Kanadalı bilim insanı 7.6 cm
uzunluğunda ve 200 gram ağırlığındaki bu balığın köylüler tarafından
benimsenmesinden memnun.
Akif Akalın
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder