Pandeminin gidişini, Dünya Sağlık
Örgütü’nün (DSÖ) paneli (WHO Covid 19 Dashboard) ve worldometers.info gibi kaynaklardan
izlemeye çalışıyoruz. Bu kaynaklara bir göz atarsanız, dünyanın bütün ülkelerine
ilişkin vaka ve ölüm sayılarının bulunduğunu, fakat Türkmenistan’a ait tek bir
veri olmadığını görürsünüz.
Bunun nedeni Türkmenistan’ın DSÖ’ne Covid 19 ile ilişkili tek bir vaka ve ölüm bildirmemesi. Türkmenistan, salgına karşı Şubat ayından beri gerekli tedbirleri aldığını ve ülkede şimdiye kadar hiçbir Covid 19 vakası görülmediğini iddia ediyor.
Bugünlerde Türkiye’de de benzer bir
durum yaşamıyor muyuz? Sağlık Bakanlığı her akşam “turkuaz” tabloda birtakım
sayılar açıklıyor. Bazıları bu rakamlardan yalnızca ortadaki en büyük rakamın,
yani günün tarihinin doğru olduğunu söylüyor. Gerçek vaka sayılarının, Bakanlığın
açıkladığı rakamların 3, 5, hatta 10 katı olduğunu söyleyenler var. Bakanlığın
verdiği ölüm sayısının, yalnızca birkaç ilde gerçekleştiğini iddia edenler var.
Türkmenistan’a dönersek, bu ülkenin
dünya üzerinde virüsün ülkesine girmesini önlemek için çok doğru bir kararla Çin
ile havayolu ulaşımını daha Ocak ayında kısıtlayan ilk ülkelerden biri olduğunu
söyleyebiliriz. Örneğin Türkiye bu konuda Mart ortalarına kadar hiçbir ciddi tedbir
almamıştı. Hatta Umre dönüşünde yaşanan tedbirsizlik sonrasında vaka
sayılarında patlama olmuştu. Türkmenistan daha sonra yine çok doğru bir karar
alarak havayolu ulaşımındaki kısıtlamalarını bütün ülkelere genişletti.
Ancak Türkmenistan’ın Covid 19 ile
mücadelede çok başarılı oldukları söylenemeyecek olan komşuları İran,
Kazakistan, Özbekistan ve Afganistan ile kilometrelerce kara sınırı var ve bu
sınırlar tarihsel olarak bizim doğu ve güneydoğu sınırlarımız gibi karşılıklı
kaçak geçişlere çok müsait. Gerçi Türkmenistan bu ülkelerle kara sınırlarını da
kapattığını söylüyor, fakat belki de kapatılan sadece “sınır kapıları”. Bu
nedenle havayolu kısıtlamalarının virüsün ülkeye girmesini önlemeye yetmeyeceği
söylenebilir.
Bazı çevreler Türkmenistan’da “koronavirüs”
sözcüğünün de devlet başkanı Kurbangül Berdimuhammedov tarafından yasaklandığını
iddia ediyorlar. Gerçi Türkmenistanlı yetkililer böyle bir yasağın söz konusu
olmadığını söylüyor, fakat Türkmenistan medyasında Mart ayından beri bu sözcüğe
hiç rastlanmamış. Şüphesiz “oto-sansür” de olabilir.
Ülkede koronavirüs sözcüğünü
yasaklamakla, koronavirüs yokmuş gibi davranmakla ne elde edilir, vaka ve ölüm
sayıları neden daha düşük gösterilir, bir ülkenin yöneticileri bunları neden
yapsın gibi soruların yanıtı ise “psikolojik harp” kavramında gizli.
Psikolojik harp, insanların duygu,
düşünce ve davranışlarını değiştirmek maksadıyla bilginin kullanılması olarak
tanımlanıyor. Buradan psikolojik harbin silahının “bilgi” olduğunu anlıyoruz.
Amaca bilgi ile “oynanarak” ulaşılmaya çalışılıyor.
Türkmenistan’daki yönetim, iktidarını
sürdürebilmek için Türkmenistanlıları bir “sağlık ve mutluluk” ülkesinde
yaşadıklarına inandırmaya çalışıyor ve sağlıkla ilgili “bilgileri” bu amaca
yönelik olarak şekillendiriyor.
Örneğin Türkmenistan medyası her gün Berdimuhammedov'u,
spor salonunda ağırlık kaldırırken veya bisiklete binerken görüntülüyor. Devlet
memurları sabahları Berdimuhammedov'un “sağlık ve mutluluk” kampanyası
çerçevesinde üniformalarıyla egzersiz yapıyor. Bu “çerçeve” Türkmenistan’da maske
takanlara “halkı paniğe sevk etmek” suçlamasıyla ceza kesilmesini de açıklıyor.
Kuşkusuz Türkmenistan’ın sağlık konusundaki
bilgileri şekillendirmeye ilişkin tutumu Covid 19 ile sınırlı değil.
Türkmenistan’ın aynı zamanda DSÖ’ne ülkede görülen HIV/AIDS, tüberküloz ve
hepatit gibi bulaşıcı hastalıkları da bildirmediği görülüyor. Çünkü ülkede bu
hastalıkların varlığı, Türkmenistan’ın toplum gözünde yaratılmaya çalışılan “sağlık
ve mutluluk” diyarı imajını bozabilir. Bu nedenle Aşkabat’ta düzenlenen spor
etkinlikleri kesintisiz sürdürülüyor.
Bugüne kadar tek bir Covid 19 vakası
bildirmeyen ülkede camilerin 1 Ekim’e kadar ibadete kapatılması veya yaz
boyunca Türkmenistanlıların Hazar kıyısında yüzmesine veya tatil köylerinde dinlenmesine
izin verilmemesi, Türkmenistan yönetiminin insanların çok bir araya gelmelerini
istemediği şeklinde yorumlanabilir elbette.
Fakat elinizde “resmi” veri
olmadığından, Türkiye’de gerçek vaka sayısının Bakanlığın açıkladığının 10 katı
olduğunu kanıtlayamadığınız gibi, Türkmenistan’da Covid 19 görüldüğünü ve bu
nedenle ölümler olduğunu da “kanıtlamanız” mümkün değil.
Akif Akalın
KAYNAKLAR
https://www.worldometers.info/coronavirus/#countries
https://www.npr.org/sections/coronavirus-live
updates/2020/03/31/824611607/turkmenistan-has-banned-use-of-the-word-coronavirus
https://www.independent.co.uk/news/world/asia/coronavirus-turkmenistan-ban-masks-word-a9438266.html
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52207919
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-53314586
https://eurasianet.org/turkmenistan-they-call-me-mr-boombastic
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder