Ekim Devrimi’ni sözcüğün tam anlamıyla bir “devrim” yapan, insanların gündelik yaşamını köktenci bir biçimde değiştirmesi, tarih boyunca egemen sınıfın çıkarlarına göre örgütlenmiş olan her şeyi, toplumun gereksinimlerine göre yeniden örgütlemesidir.
Bunun en iyi örneklerinden biri Ekim Devrimi’nin “sağlık” alanında gerçekleştirdiği devrimdir.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) 1982 yılında kabul edilen Anayasa’sı, sağlığı yurttaşları için bir hak ve devlet için bir yükümlülük olarak görüyor ve sağlık hizmeti sunumunda her türlü ayrımcılığı (ırk, toplumsal cinsiyet vb) yasaklıyor. Ancak ÇHC yurttaşlarının ezici çoğunluğunu oluşturan, geçimlerini emek güçlerini satarak sağlayan kesimler için sağlık hakkı “kağıt üzerinde” kalıyor.
Bunun başlıca iki nedeni var. Birincisi, ÇHC’de tıbbın ve sağlık hizmetlerinin sağlığın “sosyal” belirleyicilerine hitap etmemesi ve ikincisi, toplumun maddi durumu iyi olan kesimleri gereksindikleri hizmetleri bedelini ödeyerek “özel” sağlık sektöründen sağlayabilirken, emekçilerin büyük bir bölümünün bu olanaklardan yoksun kalması.
Bugün Hugo Chávez’i aramızdan ayrılışının 10. yıldönümünde, Venezuela’da “herkesten maddi durumuna göre, herkese tıbbi gereksinimi kadar” ilkesine dayalı bir sağlık sistemi kurma çabasını anımsayarak anacağız.
Yine bir felaket, yine bildik ekran
profesörleri, yine yetkililerin hiçbir kusurları olmadığına ilişkin
açıklamaları, yine acılı ağıtlar eşliğinde yürek yakan görüntüler ve yine
gözyaşı.
Psikolojide bir olayı daha önceden
yaşamışlık duygusunu ifade eden “déjà vu” diye bir kavram vardır. İki haftadır
ekranları izlerken şimdiye dek kaç defa bu duyguyu yaşadık diye düşünmeden
edemiyor insan. Şahsen ben sayısını hatırlayamıyorum.
Öyle ki, emin olun kanallardan biri yanlışlıkla “6 Şubat” yerine “17 Ağustos” depreminin enkaz görüntülerini veya depremden sonra uzmanların ve siyasetçilerin yaptıkları konuşmaları yayınlasaydı, hiçbirimiz fark etmezdik.
Bugüne kadar yazılarımızda son on yıllarda patlak veren salgınların etiyolojisinde kapitalizmin (sermaye birikiminin) rolü üzerinde durduk. Kapitalizmin COVID-19’un ortaya çıkması ve yayılmasında rolü büyük. Fakat aynı zamanda COVID-19 da kapitalist sömürünün artmasına ve derinleşmesine hizmet ediyor. Geçtiğimiz gün yayınlanan Oxfam Raporu (Survival of the Richest) dikkatimizi pandeminin çok tartışılmayan bu yönüne çekiyor: pandeminin sermaye birikimine katkısı.
Çin üç yıldır devam eden karantina tedbirlerinin bir ögesi olan yurtdışı seyahat kısıtlamalarını kaldırarak sınırlarını açtı. Bu tutum Çin’in “sıfır vaka” politikasını terk ederek, ABD ve Avrupa ülkelerinde yaygın olan “COVID ile birlikte yaşamak” politikasını benimsemesi anlamına geliyor. Diğer bir deyişle Çin de “ölen ölür, kalan sağlar bizimdir” kervanına katıldı.
CDC, ABD’nin Sağlık Bakanlığı altında faaliyet gösteren federal bir halk sağlığı kurumu olan Centers for Disease Control and Prevention (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri) örgütünün adının ilk harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Örgütün internet sitesinde yer alan vizyon ve misyon ifadelerine baktığımızda, kendisini yurtta ve dünyada Amerikalıların sağlığının koruyucusu olarak gördüğünü anlıyoruz. 1946 yılında kurulan örgüt, COVID 19 pandemisine kadar ABD’de ve dünyada halk sağlığı alanında oldukça saygın bir yere sahipti. Ancak 2020 yılında patlak veren pandemi karşısında sergilediği kötü performans ile içeride ve dışarıda bütün itibarını yitirdi.
Yeni yıl yazıları geleceğe ilişkin
umutlar taşır. Oysa insanlık sağlık alanında yirminci yüzyıl boyunca elde
ettiği bütün kazanımları yitirirken geleceğe umutla bakabilmek kolay değil.
Tarihte ilk kez bir neslin anne – babalarından daha “kısa ve sağlıksız” bir
ömür sürdüğüne tanık oluyoruz. Ancak çok daha vahim olan ise günümüzde tıbbın
hızla siyasallaşması ve bu durumun kendisini hekimlerin mesleki pratiklerinde
apaçık göstermesidir.
New Left Review’un son sayısında
Marco D’Eramo imzasıyla “Bilimsel
Kapitalizm” başlıklı bir yazı yayınlandı. Kulakları bugüne kadar “bilimsel
sosyalizm” terminolojisine aşina olanlar için gerçekten ilgi çekici bir başlık.
D’Eramo yazısında aslında hepimizin bilim dünyasında tanık olduğumuz kimi gelişmeleri ele alıyor, fakat bu gelişmeler “ayrı” bir başlık olarak ele alındığında oldukça farklı bir içeriğe bürünüyor ve bizi nasıl bir dünyada yaşamak istiyoruz sorusuna götürüyor.
Toplumcu tıbbın mimarı Friedrich
Engels ömrünün büyük bir bölümünü İngiltere’de geçirmiş bir Alman’dır. 1842
yılında, henüz 22 yaşındayken, ailesinin İngiltere’deki tekstil işletmesinde
çalışmak üzere Manchester’a gelir. Burada kaldığı 21 ay boyunca işçilerin ve
emekçilerin maruz bırakıldıkları çalışma ve yaşam koşullarını gözlemler ve
1845’de ülkesine döndüğünde, Almanlara kapitalist sanayileşmenin nelere yol
açtığını göstermek için “İngiltere’de İşçi Sınıfının Durumu” başlıklı kitabını
yayınlar.
Engels’in Manchester’a ikinci gelişi beş yıl sonra, 1849’da gerçekleşir ve bu kez aile işletmesinden emekli olduğu 1870 yılına kadar Manchester’da kalır. 1870’de Londra’ya taşınan Engels, 1895 yılında ömrünü bu şehirde tamamlar. Engels’in Manchester’a üçüncü ve son gelişi ise ölümünden 122 yıl sonra, 2017 yılında gerçekleşir.
Küba bir yandan COVID 19 salgını ile
mücadeleyi sürdürürken, diğer yandan da 15 Ağustos’ta adaya gelen bir İtalyan
turistin getirdiği maymun çiçeği hastalığına karşı tedbirler alıyor. İtalyan
turist 17 Ağustos’ta rahatsızlanmış ve 18 Ağustos’ta şikayetlerinin geçmemesi
üzerine bir sağlık kurumuna başvurmuştu. Sağlık kurumunda durumunun ağırlaşması
(kalp durması) üzerine hastaneye nakledilerek, yoğun bakıma alınmıştı.
Elbette bu aşamada hemen halk sağlığı ekipleri devreye girmiş ve İtalyan turistin adada bir ev kiraladığı ve adanın batı eyaletlerinde dolaştığı öğrenilmiş, bunun üzerine temaslıları arama etkinlikleri bu bölgelere yoğunlaştırılırken, ada genelinde de daha kapsamlı tedbirler alınmaya başlanmıştı.
Afrika Gıda ve Konserve İşçileri Sendikası 1981 yılında Güney Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti Cape Town’a 60 kilometre uzaklıktaki Paarl kasabasında üyeleri için sendikanın Tıbbi Yardım Fonu ile bir klinik açtı.
Komünist Manifesto’nun başlangıcında yer alan “Burjuvalar ve Proleterler” bölümü, “Şimdiye kadarki bütün toplumların tarihi, sınıf mücadeleleri tarihidir" tümcesiyle başlar. Buradan hareketle komünistler karşılaştıkları bütün toplumsal olayları ve olguları “sınıf mücadelesi” içinde anlamaya ve anlamlandırmaya çalışırlar.
COVID 19 salgınının daha ilk ayları. Rob Wallace ve arkadaşları Monthly Review’un Mayıs 2020 nüshası için “ayın değerlendirmesi” bölümünü kaleme alıyorlar. “COVID-19 and Circuits of Capital” başlıklı makalelerinde Imperial Kolej epidemiyologlarının salgınla mücadelede hangi yol izlenirse kaç kişinin öleceğine ilişkin hesaplamalarına yer vermişler.
Bertolt Brecht’i 66 yıl önce bugün
yitirdik. Yirminci yüzyıl Alman şiiri ve tiyatrosunun en önemli ismi olan
Brecht’in sağlığa ve hastalığa “toplumcu” yaklaşımı mükemmel yansıtan şiirleri
vardır. Hekimleri “sağlığın toplumsal belirleyicileri” konusunda uyaran Brecht,
onlardan hastalıkların biyolojik nedenlerine takılıp kalmamalarını, “toplumsal”
nedenlerine inmelerini ister.
“Bir işçinin hekime çektiği söylev” şiirinde
kendisini neyin hasta ettiğini bilen işçi, hekime ders verir: “elbiselerimizi
yıpratan neyse, vücudumuzu yıpratan da odur”.
Bedenindeki ağrının “rutubetten” olduğunu söyleyen hekime evinin duvarındaki lekenin de rutubetten olduğunu söyleyen işçi sorar: “Rutubet nereden”?
Bu hafta Çanakkale - Ayvacık Belediyesi’nin davetiyle, Ayvacık ve Küçükkuyu Belediyelerinin yöneticileriyle ve bölgedeki Muhtarlarla “Uranyum Madenciliği” üzerine konuşmak için Küçükkuyu’daydık. Fırsattan istifade ederek MTA’nın geçtiğimiz ay uranyum aramak için sondaj çalışmalarına başladığı Arıklı köyünde Kaz Dağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği ve Arıklı Dayanışması’nın düzenlediği bir söyleşiye de katıldık.
Friedrich Engels was only twenty-four years old when he wrote “The Condition of the Working Class in England”. Even though he was a high school drop-out, Engels developed the concept of social determinants of health and diseases 150 years before the World Health Organization (WHO) defined it. The dialectical materialist approach he employed in his analyses proved a useful way of interpreting the “causes of the causes” of diseases. Rudolf Virchow, the prominent German physician, translated Engels’ ideas into medical language and promoted socialist medicine in Europe. His famous report on Upper Silesia typhus epidemic became the masterpiece of socialist medicine.
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün
(MTA) 25 Haziran’da Çanakkale’nin Ayvacık ilçesine bağlı Arıklı Köyü
yakınlarında Uranyum ve Toryum madenleri için 3.800 hektarlık bir alanda sondaj
çalışmalarına başlaması bölgede yaşayanları tedirgin etti.
Kısa sürede “Arıklı Dayanışması” adı altında örgütlenen bölge halkı, çalışmaların Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporu olmadan yürütülmesi nedeniyle 6 Temmuz’da Kaymakamlığa dilekçe verdi ve Savcılığa suç duyurusunda bulundu. Bölgede yaşayanlar Uranyum madenciliğinin kendi sağlıklarını tehlikeye atacağını ve çevreye (doğaya) zarar vereceğini düşünüyorlar. Haksız da sayılmazlar.
Pandeminin başından beri “aç – kapa” yapa yapa bir hal olduk. Şimdi vaka sayılarının yeniden tırmanışa geçmesiyle birlikte sonbaharda okulların açılıp açılmayacağı konusu tekrar gündem oldu. Sermayenin has profesörlerinden Osman Müftüoğlu bile Hürriyet gazetesindeki köşesinde “rakamlar net ve açık olarak bizi uyarıyor ve yeni bir COVID-19 dalgasının ayak sesleri giderek netleşiyor” diyorsa vay halimize.
